Het Historisch Documentatiecentrum voor de Geschiedenis van het Nederlands protestantisme na 1800 (HDC) bestaat vijftig jaar. Onlangs nam prof. dr. Fred van Lieburg er het stokje over van directeur dr. Bart Wallet, die hoogleraar werd aan de Universiteit van Amsterdam.

Het HDC werd in 1971 opgericht om de band met de christelijk-sociale traditie in een tijd van ontzuiling levend te houden, zo licht prof. Van Lieburg toe in een terugblik. De legendarische dr. George Puchinger werd directeur en via zijn netwerk stroomden de archieven binnen: de politici Kuyper, Colijn, de ARP, protestantse onderwijsbonden en vele particuliere collecties, zoals van de theoloog J. J. Buskes. Vele honderden meters materiaal vulden de kelders van de VU die net een nieuw onderkomen kreeg aan de De Boelelaan in Amsterdam-Zuid.

Puchinger werd in 1986 opgevolgd door dr. Jan de Bruijn die het HDC verder uitbouwde door een uitdijende donateurskring en het centrum ten nutte maakte aan de wetenschappelijke bestudering. Dankzij de vele congressen, onder meer over Kuyper en Schilder, kreeg het centrum steeds meer publiciteit.

Onder leiding van dr. George Harinck, die De Bruijn in 2003 opvolgde, werd ook de internationalisering flink op de agenda gezet. Met zusterinstellingen in onder meer de Verenigde Staten (Grand Rapids, Princeton) worden inmiddels nauwe contacten onderhouden.

Vanaf het begin maakte het HDC deel uit van de bibliotheek van de Vrije Universiteit. In 2014 kwam er een ingrijpende reorganisatie die de onderzoekstaak van het centrum integreerde in de faculteit geesteswetenschappen. Er kwam een eind aan het min of meer zelfstandige bestaan van het HDC dat door sommige wetenschappers toch gezien werd als een vreemde eend in de bijt. Vanwege de bezuinigingen vielen er ontslagen. Harinck vertrok naar Kampen en zijn functie werd overgenomen door dr. Bart Wallet.

Digitalisering

Tegenwoordig wordt in de geschiedbeoefening veel energie gestoken in digitalisering, zowel wat betreft het documenteren van archieven en het opbouwen van databestanden als het gebruik van slimme software om teksten –zelfs in oud schrift– te lezen en analyseren. Van Lieburg denkt dat er voor de religiegeschiedenis een bijzondere verantwoordelijkheid geldt om in die ontwikkeling mee te komen.

Van Lieburg: „Ik zie veel kansen. Bronnen zijn nu al digitaal overal te vinden via websites als Delpher en Digibron. Het doorzoeken van teksten wordt gemakkelijker, maar ook het inhoudelijk analyseren. De steeds verfijnder methoden om dat te doen is booming business.”

Fusies

Om de aan de VU aanwezige krachten te bundelen, fuseerde het HDC vorig jaar met het Amsterdam Centre for Religious History. Daarmee stelde het centrum zich open voor de bestudering van religie in al haar culturele en confessionele vormen. Dat neemt niet weg dat het Nederlandse protestantisme voor het HDC een vanzelfsprekend zwaartepunt zal blijven. Het HDC zal samenwerking voortzetten met de zusterinstellingen in Nijmegen (Katholiek Documentatiecentrum), Kampen (ADC) en Leuven (KADOC).

Het HDC maakt zich sterk voor het verwerven en ontsluiten van archiefcollecties, die toegankelijk gemaakt worden door middel van onderzoek, publicaties en exposities. Van Lieburg: „Er komt nog steeds veel binnen, inmiddels breder dan de gereformeerde wereld. We hebben nu de archieven van evangelische kopstukken en van de migrantenkerken die inmiddels ook een eigen geschiedenis hebben opgebouwd in Nederland.”

Is de kennis van het protestantisme niet weggezakt, net zoals vijftig jaar geleden?

„Daar wil ik niet somber over doen. Je ziet een aankomende generatie van onderzoekers die met een frisse blik naar de protestantse geschiedenis kijken. Wel is het zo dat de kennis van religie onder de nieuwe generatie historici gering is. Juist daarom is het belangrijk om bronnen en teksten breed digitaal toegankelijk te maken, zodat niemand er omheen kan of allerlei onderzoekers er juist mee aan de slag willen. Zo kunnen we bijdragen aan de maximale zichtbaarheid en verwerking van het religieuze erfgoed in de toekomst.”