Tot 8 november was bezoek van buitenlanders aan Amerika verboden. Alleen bij uitzondering werd permissie gegeven, bijvoorbeeld op grond van een medische verklaring. Zo telde een vlucht Amsterdam-Newark afgelopen juni slechts 25 passagiers. Honderden stoelen waren leeg. Een vreemde ervaring voor wie een stampvol vliegtuig gewend is. De vliegmaatschappij probeerde de vlucht rendabeler te maken door het vrachtruim vol te stouwen met goederen.

Sinds 8 november zijn de grenzen van de VS weer open. Nu geldt echter een nieuwe beperking: zonder vaccinatie tegen het coronavirus komen reizigers van 18 jaar en ouder het land niet meer in. Momenteel zijn er voor mensen die over land reizen (dus vanuit Canada of Mexico) nog uitzonderingen, afhankelijk van het doel van de reis, maar vanaf begin januari geldt de regel voor iedereen. Voor reizigers is familiebezoek en ook het bijwonen van een trouwerij of begrafenis in Amerika voortaan alleen mogelijk als ze zijn ingeënt. Het is niet te verwachten dat die regel snel weer zal worden versoepeld.

Canada kondigde begin september een soortgelijke maatregel af: voor buitenlandse bezoekers geldt dat ze volledig moeten zijn gevaccineerd. Tevens moeten ze een negatieve coronatest tonen die niet ouder is dan 72 uur. Alle gegevens moeten van tevoren worden geplaatst in een Canadese app (ArriveCan). Deze week werd de regel overigens nog verder aangescherpt: vanwege de omikronvariant moeten reizigers uit alle landen –uitgezonderd de VS– nu bij binnenkomst in Canada opnieuw een coronatest doen. Totdat ze de uitslag krijgen, moeten ze in isolatie blijven.

Tot eind november mochten Canadezen die in eigen land of naar het buitenland reisden, volstaan met een negatieve coronatest, al moesten ze bij terugkeer dan wel twee weken in quarantaine. Sinds 30 november zijn de reisvoorwaarden aangescherpt en is ook voor de inwoners van Canada volledige vaccinatie vereist. Dat geldt niet alleen voor buitenlandse reizen, maar ook voor wie binnenslands van een vliegtuig of trein gebruik wil maken. Amerikaanse politici discussiëren al weken over een soortgelijke maatregel: een vaccinatieplicht voor binnenlandse vluchten.

Sinds kort laat Canada uitzonderingen op de verplichte vaccinatie voor reizigers toe op grond van „zeer goed gedocumenteerde medische of religieuze redenen.” De regering laat de beoordeling daarvan over aan de vlieg-, boot- of spoorwegmaatschappij. Een verzoek om ontheffing om godsdienstige redenen moet minimaal drie weken van tevoren worden ingediend, ondertekend door een ”Commissioner of Oaths” (rechter, advocaat of notaris). Wie toestemming voor de reis krijgt, moet wel de negatieve uitslag van een coronatest tonen. De regering gaat ervanuit dat „zeer zelden” ontheffing zal worden verleend, zegt een woordvoerder van Transport Canada. Voor elke reis moet opnieuw ontheffing worden aangevraagd.

Gesloten grens

De kerken in Noord-Amerika hebben al geruime tijd met reisbeperkingen te maken. Doordat de grens tussen de VS en Canada gesloten was, konden predikanten alleen in de gemeenten in hun eigen land voorgaan.

Binnen de Netherlands Reformed Congregations, de zusterkerken van de Gereformeerde Gemeenten, heeft de achterliggende anderhalf jaar slechts één van de drie classes kunnen vergaderen: de tien gemeenten van de classis Midwest liggen allemaal in de VS. De classes East en Far West tellen zowel Amerikaanse als Canadese gemeenten. Beide classes zijn al enkele jaren niet meer bijeen geweest.

In september 2018 is de laatste synode gehouden. De synode van september 2020 ging niet door: de gesloten grens maakte het bijeenkomen van de afgevaardigden onmogelijk.

Ook commissies en deputaatschappen konden vaak niet fysiek vergaderen. Het curatorium van de Theologische School is in 2020 en 2021 niet bijeen geweest voor gesprekken met mogelijke nieuwe studenten. De overgangsexamens van de twee studenten werden door de meeste curatoren en docenten digitaal gevolgd. Beide studenten proponeren alleen binnen de Verenigde Staten; in de Canadese gemeenten zijn ze nog niet voorgegaan. Twee van de drie docenten wonen in Canada en hebben daardoor al langere tijd alleen digitaal kunnen lesgeven.

Over vaccinatie wordt binnen de gemeenten vanouds verschillend gedacht. Onder de nieuwe regels is het alleen voor gevaccineerden mogelijk een bezoek aan het buurland te brengen.

Zonder predikant

De Reformed Congregations of North America, die een correspondentieband hebben met de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, tellen drie gemeenten en een afdeling in Canada en één zeer kleine gemeente in de Verenigde Staten. In het najaar van 2018, toen ds. A. Geuze vanuit Chilliwack naar Nederland terugkeerde, heeft de classis voor het laatst vergaderd.

Ds. Geuze heeft de drie Canadese gemeenten dit jaar in augustus en september bezocht. Dat was mogelijk doordat hij de status ”permanent resident” nog heeft.

De Goudse predikant ziet „met verwondering” op de reis terug. „Ondanks alle ernstvolle tijdsomstandigheden hebben we de ambtelijke arbeid mogen verrichten. Vorig jaar oktober vlogen we van Toronto terug naar Amsterdam in een bijna leeg vliegtuig. Daar ging al een sprake vanuit. Nu werd na bijna een jaar de weg weer geopend om te gaan. Voor en direct na de vlucht moesten we worden getest en we moesten ook in quarantaine.

Alleen al in de gemeente Chilliwack hebben we vijftig kinderen gedoopt. In de drie gemeenten hebben we ook het Avondmaal mogen bedienen. Het was heel intensief, ook gezien onze leeftijd, maar de Heere gaf een open deur en veel vrijmoedigheid. Alhoewel wel steeds vermoeid van het vele werk, zijn we beschaamd teruggekeerd. Tegelijk is er weemoed: wanneer zullen we opnieuw kunnen gaan? Dan is het je verzuchting of de Heere die gemeenten weer een eigen predikant zou willen geven.”

Ds. Geuze heeft „bijna wekelijks” contact met de Canadese gemeenten. „Steeds is er de vraag: Wanneer komt u weer? De nood is ontzettend groot. De kerkenraad van Chilliwack onderzoekt nu of ontheffing van de vaccinatieplicht mogelijk is. Het zou ingrijpend zijn als de overzeese gemeenten langdurig van de sacramentsbediening verstoken zouden zijn.

De afgelopen drie maanden, toen de inentingsverplichting voor de Canadezen nog niet gold, zijn heel veel gemeenteleden voor familiebezoek naar Nederland gekomen en ook tussen de gemeenten in Canada is er druk gereisd. Maar dat is nu voorbij.”

De Free Reformed Churches, zusterkerken van de Christelijke Gereformeerde Kerken, tellen negentien gemeenten in Canada en slechts twee in de Verenigde Staten. „Daardoor hebben we minder last van de beperkingen dan sommige andere kerkverbanden”, zegt prof. dr. D. H. Kranendonk. Toen de synode vorig jaar september in het Canadese Hamilton vergaderde, namen de twee Amerikaanse gemeenten er digitaal aan deel. Dit najaar konden de afgevaardigden van een van de twee gemeenten wel naar de synode komen. Deputaatschappen maken voor hun activiteiten veel gebruik van het internetprogramma Zoom.

Teruggestuurd

De overheid handhaaft de nieuwe regels, zegt de predikant. „Vorige week wilde een gezin uit Grand Rapids op familiebezoek in Canada. De vader kwam de grens echter niet over, want hij was niet ingeënt. Dus het gezin moest terug naar huis. Een andere ongevaccineerde kon de begrafenis van zijn opa in Canada niet bijwonen.”

Binnen de kerken lopen de meningen over vaccinatie uiteen. „Wat naar mijn indruk wel algemeen is, is weerstand tegen de mate waarin de overheid controle uitoefent op de reismogelijkheden en op het leven in het algemeen.”

Ds. Kranendonk emigreerde afgelopen zomer vanuit Ontario naar Grand Rapids vanwege zijn benoeming tot hoogleraar aan Puritan Reformed Theological Seminary. „Dat ging moeiteloos, vanwege mijn werkvisum. Ik had destijds nog geen vaccinatiebewijs of testuitslag nodig om de grens over te steken. Maar toen we hier eenmaal waren, kon niemand uit Canada ons bezoeken. Zelf zijn we pas recent voor het eerst teruggegaan, omdat we na aankomst niet meer in quarantaine hoeven te gaan. We zijn dankbaar dat gevaccineerde familieleden inmiddels de grens over mogen om ons te bezoeken.”

Echtpaar ingeënt voor familiebezoek: „De Heere opende een weg om naar Canada te gaan”

Binnen de gereformeerde gezindte lopen velen niet te koop met hun vaccinatiestandpunt. Voor reizigers naar landen met beperkingen voor ongevaccineerden valt die vertrouwelijkheid echter niet te handhaven: wie op reis gaat, is kennelijk ingeënt.

Een echtpaar uit een van de reformatorische kerken, dat liefst anoniem blijft, nam eind oktober het vliegtuig. Hij: „We waren blij dat het weer mogelijk was om na lange tijd onze oude moeder en onze kinderen te bezoeken. Je mocht Canada in als je gevaccineerd was, in combinatie met een negatieve coronatest. We stonden voor de vraag of we ons zouden laten vaccineren. Dat gaf vele gedachten. We legden het voor in het gebed.”

Zij: „Je begeert in afhankelijkheid van de Heere je weg te gaan. Het ging niet om een toeristische reis, maar om familiebezoek. Ik moest denken aan het vijfde gebod: Eert uw vader en uw moeder. Dat betekent ook heel eenvoudig dat je je ouder(s) mag en moet bezoeken als de Heere daarvoor weer een weg opent die eerst gesloten was. Dat gaf vrijmoedigheid om tot vaccinatie over te gaan. We mochten daarin Zijn voorzienigheid opmerken.”

Hij: „De focus ligt eenzijdig op vaccinatie: is het een geoorloofd middel? Tegelijk slik je vitaminepillen; dan speelt de vraag of dat verantwoorde voorzorgsmiddelen zijn niet of nauwelijks. Dat wringt. Het sprak ons erg aan wat dr. H. J. Agteresch eens schreef: Het is een heilige kunst om de middelen te gebruiken, maar de God van de middelen te vertrouwen.”

Het echtpaar voelde zich door vrienden begrepen in hun worsteling. „Soms leidt de vaccinatievraag in onze kring echter tot droevig onbegrip. Isaäc da Costa was eerst tegen vaccinatie, maar veranderde van standpunt nadat zijn kind aan pokken overleedn. Bij een volgende epidemie voelde hij zich gedrongen Marianne van Hogendorp te wijzen op de noodzaak om de vaccinatievraag opnieuw aan een biddend onderzoek te onderwerpen. „Is er enige reden om nog langer te veronderstellen dat een zo werkzaam en weldadig voorbehoedmiddel tegen een alleszins ontzettende ziekte geen geschenk van God, maar een verleiding van de boze zou zijn?”

Van Hogendorp wees op de bemoeienissen van de Heere met haar gezin tijdens de vorige epidemie. „Zou ik die God Die mij zo bijzonder zegende, niet ook de verdere zorg mijner kinderen toevertrouwen en Hem in het minste vooruitlopen? Ik wil niemand veroordelen, maar mijn gevoelen staat vast in Hem Die Zijn dierbaar leven voor mij gesteld heeft en mij met dat leven ook alle dingen schenken wil.”

Ze dankte Da Costa voor zijn liefde en belangstelling en vroeg ze hem spoedig terug te schrijven „om mij te verzekeren dat gij mijn geschrijf in liefde hebt opgenomen.” Wat ook gebeurde. Dat wederzijds respect is een voorbeeld. Zo zou het onder ons anno 2021 moeten zijn.”

Op de valreep

De vaccinatieplicht voor reizigers herinnert de emigrantenfamilies aan de periode na de oorlog. Vaccinatie was vanaf 1947 verplicht voor emigratie naar de Verenigde Staten en vanaf 1951 ook voor Nederlanders die naar Canada wilden.

Sommige landverhuizers probeerden er onderuit te komen, tijdens hun emigratie of wanneer ze later in Nederland op bezoek gingen. „Wij gingen in de jaren zestig voor het eerst terug”, herinnert een emigrant zich. „Zonder pokkeninenting mochten we de reis niet maken. Je kreeg dan een schrapje met entstof op je arm. Toen de dokter zich omdraaide, veegde mijn moeder het gauw af. Dat schrapje moest iets opzwellen, maar dat gebeurde dus niet. Een tweede schrapje stonden mijn ouders niet toe. De dokter wilde toen mijn papieren niet stempelen; mijn vader moest ervoor naar de gezondheidsdienst in de stad. Daar werd het stempel ”niet succesvol” op het document gezet. Daarmee mocht ik toch op reis.”

Verwarring over de regels bleek uit een rapport dat in 1953 op de synodetafel van de Gereformeerde Gemeenten lag: vanaf 1 januari 1951 moesten emigranten over een vaccinatiebewijs beschikken. „Daardoor hebben velen, waaronder verscheidenen waarvoor alles gereed was gemaakt, zich teruggetrokken. Anderen evenwel stappen over die bezwaren heen. Nu echter gebleken is dat het nog geen Canadese regeringsmaatregel is, hebben wij getracht weer enkelen ongevaccineerd te doen vervoeren, hetwelk ook gelukt is. Maar één keer, toen er 28 personen tegelijk wilden reizen, waarvan er enigen wat te boud optraden, is het helaas niet gelukt.”

Landverhuizers lieten zich dan op het haventerrein alsnog inenten; van emigratie afzien was geen optie meer: ze hadden hun baan opgezegd en hun huis van de hand gedaan.

In 1954 vertrokken drie predikanten van de Gereformeerde Gemeenten naar Noord-Amerika. De hoofdredacteur van De Saambinder kreeg daarover veel vragen die verband hielden met de vaccinatieplicht. Hij antwoordde „dat men voor beantwoording van de gestelde vragen niet bij mij moet zijn, doch bij henzelf. Laten de vraagstellers, indien zij rechtstreeks antwoord wensen, zich tot hen persoonlijk wenden.” Tj. Molenaar sloot zich daar in jongerenblad Daniël bij aan: „Vraag het hun zelf.”

Lees ook:

Onrust rond vaccinatie (Reformatorisch Dagblad, 27-02-2021)