Een moment stilte is een bekend beeld bij een herdenking van bijvoorbeeld een ramp of het overlijden van een gezaghebbend persoon. Meestal duurt het een minuut en soms twee minuten, zoals bij dodenherdenking op 4 mei.

Oorspronkelijk is het fenomeen van de twee minuten stilte afkomstig uit Zuid-Afrika. Een kerk in Kaapstad voerde dit in 1916 in om de Zuid-Afrikaanse soldaten te eren die waren omgekomen in de Eerste Wereldoorlog. Daarna kreeg het stiltemoment een bredere bekendheid. In 1919 werd het in Groot-Brittannië ook een onderdeel van de herdenking van oorlogsslachtoffers. Vervolgens werd het na de Tweede Wereldoorlog in Nederland en veel andere Europese landen doorgevoerd.

Een moment stilte komt vaker voor. Bij de herdenking van rampen met vele slachtoffers is het een goed gebruik om een minuut stilte in acht te nemen. Dat geldt evenzeer als er bijvoorbeeld mensen overlijden die een gezaghebbende positie hebben bekleed, zoals ministers en Kamerleden.

Tijdens de minuut stilte kunnen de gedachten vele kanten op gaan. Denken we aan de overledene(n), bidden we om Gods hulp voor de nabestaanden, mijmeren we over het levenseinde, overdenken we de gesproken woorden, of zijn onze gedachten met iets heel anders bezet?

Het is niet om het even waaraan we denken. Daarom zijn de gesproken woorden van groot belang. Raken ze de aanwezigen zodanig dat erover na wordt gedacht? Temeer daar voor iedereen geldt: memento mori, gedenk te sterven.

Soms heeft een toespraak echt een diepere inhoud. Een goed voorbeeld daarvan was deze week die van premier Mark Rutte bij de herdenking in de Tweede Kamer van oud-SGP-fractievoorzitter Bas van der Vlies, die bijna drie weken geleden overleed.

Rutte benadrukte terecht diens beginselvastheid, behulpzaamheid, mildheid en humor, maar ook dat het optreden van Van der Vlies getekend werd door drie woorden: ”Soli Deo Gloria”, alleen God de eer. Deze drie woorden hebben zo’n diepe inhoud dat ze meer dan genoeg stof tot overdenking boden voor de minuut stilte aan het eind van de herdenking in de Kamer.

Maar dat geldt evenzeer voor de woorden die Rutte daarna aanhaalde van Van der Vlies zelf. De premier wees erop dat Van der Vlies werkte en leefde in de diepe overtuiging dat ons bestaan hier en het leven na de dood volledig in Gods handen zijn. „En in dat onwankelbare vertrouwen is hij ook gestorven. Geconfronteerd met de stelling dat in onze tijd nog maar weinig mensen in een hiernamaals geloven, zei hij ooit: „Maar daar vergissen ze zich dan grandioos in. En daar zullen we met z’n allen achter komen ook.””

Dat zijn aangrijpende woorden. En die gelden niet alleen voor de Kamerleden. Bij de diepe betekenis ervan mag iedereen wel meer dan een minuut stilstaan.

De auteur is adjunct-hoofdredacteur bij het Reformatorisch Dagblad.