Puriteinen, artsen van de ziel
In Veenendaal start zaterdag de 26e wintercursus van Stichting Studie der Nadere Reformatie. Vijf vragen aan dr. R. Bisschop, tweede voorzitter van de SSNR en cursusleider.
Op dit moment de onvermijdelijke vraag: vorig jaar kon de cursus vanwege de coronamaatregelen niet doorgaan. Nu wel?
„Vorig jaar bleef het lang onzeker wat wel of niet verantwoord was. Daarom besloot het bestuur toen om de veilige weg te kiezen en de wintercursus uit te stellen. Dit jaar hebben we de maatregelen van vorige week vrijdag afgewacht. Vervolgens is overlegd met de koster van de gereformeerde gemeente in Veenendaal, de locatie waar de cursus gegeven wordt. Daar kan ruimschoots aan alle wensen en eisen worden voldaan. Uiteraard blijven er maatregelen waarvoor ieder persoonlijk verantwoordelijk is. Daar worden de deelnemers ook op geattendeerd.”
Deze winter staan zes Engelse en Schotse puriteinen op het programma. Terwijl bij de start van de SSNR de nadruk lag op de Nadere Reformatie, „als een beweging binnen de vaderlandse kerk die zich beijverde voor de innerlijke doordenking van de gereformeerde leer.” Vanwaar zo veel aandacht voor Engeland en Schotland?
„Er liggen nauwe banden tussen het Engelse, Schotse en Amerikaanse puritanisme enerzijds en de Nederlandse Nadere Reformatie en het gereformeerde piëtisme anderzijds. Daarom zijn de puriteinen in meer wintercursussen aan de orde gekomen. Ik schat dat in de cursusthema’s ongeveer twee derde nadere reformatoren en gereformeerde piëtisten tegenover een derde puriteinen aan de orde zijn geweest. Het bestuur kiest doorgaans het thema dat zich het meest uitgekristalliseerd heeft. Vandaar dat de keus nu op een puriteins thema viel.”
De SSNR wil de komende tijd puriteinen „geestelijk leiding laten geven.” Is in het kort te zeggen hoe zij dat deden?
„Het korte antwoord is: heel praktisch. Niet voor niets zijn en worden prakticale puriteinen veel vertaald in het Nederlands. Hoorders en lezers kunnen gebukt gaan onder twijfel, aanvechtingen, onzekerheid, tobberijen. Of ze zijn onzegbaar vrolijk en verblijd in de Heere, door de Heilige Geest. Hoe ga je daarmee om? Hoe breng je de Heere de eer die Hem toekomt? Daarvoor geven de puriteinen aanwijzingen, waarbij ze steeds wijzen op het volbrachte werk van Jezus Christus. Maar ze zijn ook praktisch, in die zin dat sommigen van hen bijvoorbeeld ouders adviseerden hoe zij hun kinderen kunnen opvoeden in de vreze des Heeren.”
Puriteinen staan bekend, zegt u op de website, als „artsen van de ziel.” Is daar iets meer over te zeggen?
„Geestelijke ervaringen en zielsbevindingen kunnen mede gestempeld zijn door karakteraanleg of emoties. Die moeten wel onderscheiden worden van het pure geestelijke werk van de Heilige Geest in het hart. Zonder allerlei kenmerken als een soort checklist te hanteren, weten de puriteinen vaak een geestelijke diagnose te stellen die hun lezers aan de voeten van de grote Medicijnmeester brengt.”
Nederlandse nadere reformatoren gaan net een slag anders te werk dan de puriteinen. Waar zit het verschil? Waarin stemmen ze overeen?
„Beide tradities zijn gevormd door de eigen kerkelijke, politieke en maatschappelijke context en geschiedenis. Daardoor legden puriteinen in Engeland, Schotland en Amerika andere accenten dan hun geestelijke verwanten in Nederland. Dat maakt het ook zo boeiend om de verschillende ontwikkelingen te volgen. Daardoor kan iets oplichten van de algemene christelijke Kerk, de gemeenschap der heiligen.”