Een leeuw voor de zondeval die slechts planten at? Promovendus prof. dr. Piet Slootweg ziet dat als idealiserend plaatje in een kinderbijbel. „De schepping was goed, maar niet volmaakt zonder lijden en pijn, zo heeft men vanaf de Vroege Kerk geleerd.”
De emeritus hoogleraar geneeskunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen promoveerde woensdag op het proefschrift ”Teeth and Talons Whetted for Slaughter. Divine Attributes and Suffering Animals in Historical Perspective (1600-1961)”. De titel brengt de relatie tussen de tanden en klauwen van roofdieren in verband met het vraagstuk van het lijden van de dieren en de relatie met een goede God.
Prof. Slootweg: „Vaak wordt Charles Darwin verweten dat hij de eerste was die dood en lijden aanwezig achtte in de dierenwereld voor de zondeval. Ik kom tot de conclusie dat diens opvatting geen breuk was met een overtuiging die al lang en breed gedeeld werd in de christelijke kerk, vanaf de vroege kerkvaders. Als het darwinisme werd afgewezen, was dat niet vanwege Darwins nadruk op het lijden van de dieren of vanwege het idee van een oude aarde met dieren die stierven lang voordat Adam op het toneel verscheen.”
Prof. Slootweg ging in 2015 met emeritaat en schreef nadien zijn proefschrift, waarop hij bij prof. dr. Gijsbert van den Brink aan de Vrije Universiteit Amsterdam promoveerde.
Dus het beeld in kinderbijbels klopt niet, waar leeuwen vredig naast andere dieren lagen?
„Waarom zouden zij dan zulke klauwen gekregen hebben? Ook de vroege christenen zagen dat de dieren niet zo zachtzinnig met elkaar omgingen, terwijl ze wel vasthielden aan het idee van een goede schepping. De schepping is goed, maar niet volmaakt, stelden zij. Want alleen God is volmaakt. Als je de schepping zonder pijn en lijden voorstelt, zou je die schepping vergoddelijken en dus verafgoden. Het ene dier diende tot voedsel van het andere dier.”
Toch zegt God in Genesis dat alles „zeer goed” was, en later in de Bijbel lezen we over een leeuw die met het lam zal verkeren.
„Zeer goed is niet volmaakt. Ook in een zeer goede schepping kan pijn niet worden gemist, omdat bij afwezigheid daarvan het leven niet mogelijk is. ”Zeer goed” vat ik zo op dat het is zoals God het heeft bedoeld. Ook onze gereformeerde vaderen wisten al dat in de schepping schepselen ten dienste van elkaar staan en dat dat niet voor elk even prettig is. Wat betreft de leeuw en het lam, is het de vraag of deze profetische tekst uit Jesaja op het verleden mag worden toegepast.”
Lijkt de vooronderstelling van dierenleed in de goede schepping niet uit te gaan van het theïstisch evolutionisme?
„Evolutie, in welke vorm dan ook, en schepping is een heel ander onderwerp. Theïstische evolutionisten hebben een probleem met dierlijk leed, maar creationisten horen dat niet minder te hebben omdat het lijden van de dieren aan Adam toe te schrijven indruist tegen Gods rechtvaardigheid.”
Zondeval
De zondeval heeft geleid tot een verstoring van de relatie tussen mens en dier. „De heerschappij van de mens over de dieren is door de val verminderd en als gevolg daarvan vormen sommige dieren nu een bedreiging voor de mens. Pas bij Luther en Calvijn kwam de gedachte van onder meer kerkvader Irenaeus terug dat het bestaan van roofdieren een gevolg is van de val. Maar dat houdt niet in dat zij dan ook stelden dat God de dieren onsterfelijk zou hebben geschapen. Dieren zijn ook altijd sterfelijk gebleven omdat zij niet gestraft werden door de zonde. De onsterfelijkheid is alleen voor de mens weggelegd.”
U stelt ook dat de dieren een plek krijgen op de vernieuwde aarde.
„Dat is ook de lijn geweest van veel schrijvers, al zijn daar verschillende accenten gelegd. Een nieuwe schepping zonder dieren zou kaal zijn. Hoe en wat weten we niet. God weet er wel raad mee hoe Hij de dieren een plaats geeft in de vernieuwde schepping, waarin ook de dieren recht gedaan zal worden.”
