Oldhoff (1990) promoveert dinsdag aan de Protestantse Theologische Universiteit in Amsterdam op het zielsbegrip in de hedendaagse westerse theologie. Zij laat in haar boek ”Soul Searching with Paul. A Theological Investigation of Cultural, Traditional, and Philosophical Concepts of the Soul” zien hoe vanaf de Griekse tijd, via Augustinus, Thomas van Aquino en Calvijn, tot op moderne theologen en filosofen over de ziel is nagedacht.

In de tweede helft van de twintigste eeuw is het spreken over de ziel door theologische en filosofische kritiek sterk onder druk komen te staan. Veel academische theologen hadden een aversie tegen de term ziel, die ze zagen als een erfenis van de Griekse visie op een onsterfelijke ziel. Gezien de rijke aanwezigheid van het woord ziel in de westerse cultuur en in de kerkelijke praktijk (liturgie), is dit op zijn minst opmerkelijk, vindt Oldhoff, predikant van de protestantse kerk van Mijnsheerenland.

Zij gaat te rade bij Paulus, die de nadruk legt op het werk en de ervaring van de Geest in de gelovige. „De Geest woont in de gelovige, verandert hem en is tegelijk van hem onderscheiden. De ziel is identiek met de persoon, als het werkelijke ik, dat tegelijk een belichaamd ik is. Lichaam en ziel zijn door God geschapen en afhankelijk van God. Dat betekent dus niet een eeuwige en onsterfelijke ziel. De menselijke ziel is geschapen en is geen deeltje van God en ook niet van zichzelf onsterfelijk. Een mens leeft dankzij God en als een gelovige sterft, kan hij overleven, omdat God daarvoor zorgt. God zorgt ervoor dat de mens niet ten onder gaat in de dood, maar in een ”tussentoestand” bij Christus is. God bewaart de ziel, het ”zelf” of de ”persoon”, dankzij de relatie met Hem.”

Dus de mens wordt niet terstond na zijn dood verenigd met God? Een toestand van zielenslaap?

„Nee, dat laatste lijkt mij onwaarschijnlijk. We mogen geloven dat bij Christus zijn onvoorstelbaar vreugdevol is. Maar het gaat wel om een toestand die onderscheiden is van het definitieve Koninkrijk van God, een nieuwe hemel en aarde, waar de ziel een opstandingslichaam ontvangt. Paulus schrijft uitgebreid over de opstanding van het lichaam: dat is de hoop van gelovigen. De ziel van de gelovige is na de dood bij Christus, omdat de Geest als onderpand gegeven is. Als iemand gaat geloven, is hij van Christus. Hij wordt een nieuwe mens dankzij Christus en de Geest die hem verandert. Tegelijkertijd blijft hij wel dezelfde ziel die God heeft geschapen.”

Hipper

De ziel doorbreekt het veelal eenzijdig gesloten en materialistische wereldbeeld van deze tijd. Oldhoff laat zien dat auteurs als Marilynne Robinson en Oprah Winfrey openlijk het woord ziel gebruiken als verwijzing naar het wezenlijke van het mens-zijn en de mogelijkheid om boven zichzelf uit te stijgen.

Oldhoff: „Het woord ziel lijkt steeds hipper te worden. Dat heeft ongetwijfeld ook te maken met moderne zoektochten naar spiritualiteit en innerlijkheid. Er zijn ook mensen die niet in God geloven, maar wel geloven dat er iets is dat de mens overleeft. Wie gelooft dat de mens een ziel heeft die niet samenvalt met het lichaam, heeft in ieder geval een open wereldbeeld. Het gesprek over de ziel verruimt de werkelijkheidsopvatting en doorbreekt een gesloten wereldbeeld en kan in die zin bijdragen aan een open houding ten opzichte van geloof in God.”