Iedereen die een halfjaar geleden was gevraagd wie in november de nieuwe gouverneur van Virginia zou worden, noemde direct de naam van de Democraat Terry McAuliffe. Tot in de nazomer stond hij met 7 procent voor op zijn Republikeinse rivaal. Niemand verwachtte toen dat de politiek onervaren Youngkin zou winnen, maar dinsdag gebeurde het toch.

De uitslag wordt gezien als een forse klap voor de Democratische president Joe Biden. Bij de presidentsverkiezingen vorig jaar won hij van de Republikeinse oud-president Donald Trump met een voorsprong van 10 procent. Die overwinning had vooral te maken met de afkeer bij een deel van de kiezers van Trump. Volgens analisten is vooral deze groep nu thuis gebleven, omdat die inmiddels zwaar is teleurgesteld in Biden. Hij blijkt tot nu toe nauwelijks iets van zijn ambitieuze plannen te hebben kunnen waarmaken. De verdeeldheid binnen zijn eigen partij is daarvoor een belangrijke oorzaak.

Omdat de gouverneursverkiezingen in Virginia precies een jaar na de presidentsverkiezingen worden gehouden, beschouwen verkiezingsanalisten deze altijd als een eerste toets voor het beleid van de president. De zorg van de Democraten is nu dat de uitslag van dinsdag een slecht voorteken is van de landelijke Congresverkiezingen van volgend jaar.

Vleugellam

In november 2022 wordt gestemd voor alle zetels van het Huis van Afgevaardigden en een derde van die in de Senaat. Op dit moment hebben de Democraten een kleine meerderheid in deze beide kamers van het Congres. Er hoeft maar weinig te gebeuren of de Republikeinen nemen in allebei de organen de leiding. Zonder een Democratische meerderheid is Biden vleugellam.

Biden zelf besefte het belang van de verkiezingen in Virginia. Toen hij deze zomer de staat bezocht om zijn partijgenoot McAuliffe te steunen in zijn campagne, zei de president: „Je moet opnieuw op hem stemmen. Ik bedoel, dat is niet alleen voor Virginia belangrijk, maar voor het hele land. Want het land kijkt mee.”

Winnaar Youngkin voerde volgens commentatoren tactisch gezien een slimme campagne. Zonder zich sterk met Trump te verbinden, zorgde hij er wel voor dat diens aanhangers zich bij hem thuis voelden. Hij sprak zich genuanceerd uit over de uitslag van de presidentsverkiezingen van vorig jaar en wilde niet hardop zeggen dat Biden eerlijk was gekozen. Anderzijds waakte hij ervoor de grote groep zwevende kiezers voor het hoofd te stoten. Daarom liet hij Trump niet opdraven tijdens zijn campagne. Toen hij eenmaal was genomineerd als kandidaat van de Republikeinen zei hij wel dat Biden nu de echte president is.

Opschudden

Youngkin profileert zich als de zakenman die de politiek wil opschudden. Hij beloofde onder meer dat ouders meer controle krijgen over hoe openbare scholen zaken als ras, gender en Covid-19-maatregelen aanpakken. Juist in zijn staat speelt deze kwestie momenteel heel sterk. McAuliffe maakte zich hard voor onder meer de bescherming van het recht op abortus en het kiessysteem.

Met de verkiezing van de Republikein lijkt Virginia in politiek opzicht terug te keren naar het verleden. De staat was decennialang Republikeins, maar veranderde onder oud-president Barack Obama van kleur en werd Democratisch. Tijdens de presidentsverkiezingen van vorig jaar overtuigde president Biden hier meer kiezers dan zijn tegenkandidaat Trump. Nu lijkt het er toch op dat de staat na tien jaar terug in handen van de Republikeinen valt.