De Europese Commissie had het hof om de strafmaatregel gevraagd omdat de regering in Warschau maar niet bij wil draaien in het slepende conflict met Brussel over de hervormingen van de Poolse rechterlijke macht. Die tasten de onafhankelijkheid van de Poolse rechtspraak aan, vindt Brussel, wat het Europees Hof in juli beaamde.

De Poolse regering is woedend en spreekt van „machtsmisbruik en chantage”. Het hof „treedt buiten zijn bevoegdheden”, zegt onderminister van Justitie Sebastian Kaleta. Polen kan weigeren de dwangsom over te maken naar de Europese Commissie, maar dat baat het land niet. Het bedrag kan ook worden ingehouden op EU-subsidies die het land ontvangt.

Het juridische getouwtrek met de Europese instellingen begint een wissel te trekken op de Poolse schatkist. Het hof in Luxemburg legde Polen vorige maand ook al een dwangsom op omdat het land weigert een kolenmijn te sluiten die Tsjechisch grondgebied zou vervuilen. Dat kost Polen een half miljoen per dag. De ruzie over de rechtsstaat houdt ook de uitkering van miljarden euro’s uit het Europese coronaherstelfonds aan Polen op.

Uit de hoogte van een dwangsom spreekt doorgaans onder meer hoe ernstig het Europees Hof het verzuim vindt. Een paar jaar geleden hield het hof het nog op 100.000 euro per dag, in weer een andere Poolse zaak.

Het Europees Hof droeg Polen in juli op het tuchtcollege te schorsen. Als het land dat blijft nalaten, dreigt er „ernstige en onherstelbare schade aan de rechtsorde van de Europese Unie en aan de waarden waarop de unie is gegrondvest, in het bijzonder de rechtsstaat”, stelt het hof. Polen mag dan hebben aangekondigd het toezicht op rechters anders te willen regelen, maar hoe blijft onduidelijk. Het tuchtcollege heeft nog steeds rechtsmacht en in gang gezet onderzoek naar sommige rechters lijkt gewoon door te gaan.

Na de nederlaag bij het Europees Hof vroeg de Poolse regering het eigen grondwettelijk hof om uit te spreken dat het Pools recht soms boven het EU-recht gaat. Daar kan Warschau zich niet achter verschuilen, stelt de vicepresident van het hof in een eerste weerwoord tegen die uitspraak.