Natuurlijk maken ze het gezellig op hun algemene vergadering, vrijdag en zaterdag in Noordwijkerhout. VVD’ers houden wel van een feestje. „Lachebekjes rond een bierpomp”, zo werden ze ooit trefzeker getypeerd. Maar de uitstraling van zorgeloosheid kan niet verhullen dat het lachen de partijtop achter de schermen al lang is vergaan.

Het rechtse kamerlid Wilders, sinds 2 september onafhankelijk van de VVD, werkt aan de oprichting van een eigen partij. Peilingen geven hem nu al meer zetels dan de hele VVD. Terwijl de politieke wind -hoe bizar ook- de VVD toch mee zit. Nederlanders voelen zich bedreigd en zouden dus massaal moeten uitwijken naar de stevige veiligheidspartij.

De meeste VVD’ers begrijpen wel dat het tot een breuk kwam tussen Wilders en de partijtop. Voor hen is het Limburgse kamerlid veel te rabiaat rechts. Maar andere partijgangers bekritiseren fractieleider Van Aartsen, vice-premier Zalm en partijvoorzitter Van Zanen, omdat ze de zaak begin september zo hoog opspeelden dat Wilders de eer aan zichzelf hield en vertrok.

Een recente peiling van het NIPO wijst uit dat maar liefst 37 procent van alle VVD’ers hun partij het liefst een conservatieve, rechtsere koers zien varen. Zij voelen zich min of meer gepiepeld door Van Aartsen, die in de nastoot op de affaire-Wilders betoogde dat de VVD een sociaal-liberale partij moet zijn, liefst gefuseerd met het kleine D66.

Volgens de peiling is 19 procent van de VVD’ers voor een meer sociaal-liberale koers, terwijl 34 procent tevreden is over de huidige middenkoers. Consequentie van het koersen op het politieke midden is dat de rechterflank braak blijft liggen, terwijl de lijsttrekker keihard het gevecht zal moeten aangaan met de linkse volksmenner Bos (PvdA).

Fractieleider Van Aartsen lijkt dat nu toch ook in te zien. Publiekelijk maakte hij vorige week een geste naar Wilders. Wat hem betreft zou Wilders weer welkom zijn binnen de gelederen van de VVD. De rechterflanker lachte erom. Hij wil alleen de kiezers van de VVD, zei hij. En hij gaat nog liever bij de HEMA werken dan weer terug te keren binnen zijn oude partij.

Als het niet met Wilders kan, dan moet het dus tegen Wilders. Maar dan moet de VVD wel een vuist kunnen maken. Een toenemend aantal partijleden (inmiddels 83 procent) maakt zich zorgen over de onbeantwoorde leiderschapsvraag. Tot nog toe hielden vice-premier Zalm en fractieleider Van Aartsen zich op de vlakte over wie nu de echte leider is.

Maar dat is deze week veranderd. Eerst sloot het partijbestuur zich aan bij een voorstel van de afdeling Ede, voor zaterdag op de agenda, dat wil dat de fractieleider van de VVD meteen ook de politiek leider is. Vervolgens kandideerde Van Aartsen zich in een televisieprogramma voor de functie, die er overigens pas na de volgende verkiezingen moet komen.

Ook Zalm gaf aan dat er wat hem betreft helderheid moet komen rond het politiek leiderschap. De leden van de VVD zullen voor de verkiezingen de lijsttrekker kiezen. Zalm weet nog niet of hij zich ook kandidaat stelt. Binnen de VVD klinken ook de namen van de ministers Verdonk (Integratie) en Kamp (Defensie) en staatssecretaris Rutte (Onderwijs).

Intussen timmert Van Aartsen al driftig aan de weg. Intensief bemoeit hij zich met het Liberaal Manifest dat momenteel wordt geschreven en volgend voorjaar al moet worden uitgebracht. In het document zal de VVD nauwkeurig zijn politieke koers vastleggen. De lijsttrekker zal zich daar uiteraard in moeten herkennen.

Los van de leiderschapskwestie kampt de VVD nog met het probleem Hirsi Ali. Veel partijleden hebben moeite met de fanatieke manier waarop dit kamerlid de islam te lijf gaat. Sinds de moord op Theo van Gogh zit ze ondergedoken. Zal ze ooit weer normaal als VVD-kamerlid functioneren? Op de algemene vergadering in Noordwijkerhout behoort ze in elk geval tot de afwezigen.