Veel uitgestelde operaties en behandelingen kunnen in Belgische en Duitse ziekenhuizen worden uitgevoerd. Daar zijn geen wachtlijsten, en volgens Europese afspraken moeten zorgverzekeraars ook behandelingen in het buitenland vergoeden. Zo zou Nederland de achterstand kunnen wegwerken, verklaarden enkele zorgexperts donderdag tegenover BNR Nieuwsradio.

Microbioloog Alex Friedrich, die ook lid is van het Outbreak Management Team dat de overheid over de aanpak van de coronapandemie adviseert, verklaarde dat het verplaatsen van inhaalzorg naar het buitenland wordt belemmerd door de marktwerking in de zorg. „Het zorgsysteem is zó ingewikkeld dat een ziekenhuis financieel nadeel heeft als een patiënt vanuit de wachtlijst naar het buitenland gaat. Het wordt alleen maar moeilijker, zeggen patiënten. Patiënten krijgen het gevoel dat de vraag om in het buitenland behandeld te worden, ongewenst is.”

Niet alle zorg is geschikt om in het buitenland plaats te vinden, zei de Groningse hoogleraar gezondheidseconomie Jochen Mierau voor BNR Nieuwsradio: voor acute zorg of complexe operaties is het beter om in Nederland te blijven, maar voor poliklinische behandelingen kun je prima over de grens terecht.

De overheid zou verhinderingen moeten wegnemen, stelde OMT-lid Friedrich: „Je moet ervoor zorgen dat Nederlandse ziekenhuizen geen nadeel ondervinden. Dat kost meer geld, maar het kost nog veel meer als je mensen te laat behandelt. Het is niet goed om wachtlijsten te hebben.”

Reisafstand

Koepelorganisaties van ziekenhuizen en zorgverzekeraars herkennen zich niet in de kritiek dat vertrek naar een buitenlands ziekenhuis wordt belemmerd. „Ik heb er niet eerder van gehoord”, zegt een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ). „Tijdens bijeenkomsten heb ik juist beluisterd dat patiënten het liefst in hun eigen ziekenhuis geholpen willen worden. Dat ze dan wat langer moeten wachten, nemen ze op de koop toe. Als een patiënt naar een ander ziekenhuis wil, kan dat altijd, maar de praktijk wijst uit dat de meesten dat niet willen.”

Ook een woordvoerster van koepelorganisatie Zorgverzekeraars Nederland (ZN) stelt dat de meeste patiënten de voorkeur geven aan een behandeling dicht bij huis of in het ziekenhuis dat ze kennen. Ze wijst erop dat de achterstand met name complexere behandelingen betreft, omdat daarbij vaak een verblijf op de intensive care noodzakelijk is. „Juist bij langduriger opnamen willen mensen graag niet te ver weg worden opgenomen, ook vanwege de reisafstand voor bezoekers.”

Grensverkeer is er altijd al: vanuit Zeeland gaan nogal wat patiënten naar Gent of Antwerpen, in de oostelijke grensregio naar Duitse ziekenhuizen. Heel veel groter dan voor de crisis is de vraag daarnaar echter niet, zegt de ZN-woordvoerster. „Bij bemiddeling richting een zorgaanbieder bespreken we zeker ook de mogelijkheden in het buitenland. Die blijken echter maar voor een kleine groep passend of aantrekkelijk.”

Berekeningen

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) berekende dat er tijdens de coronacrisis 380.000 operaties minder zijn uitgevoerd dan te verwachten was. Daarvan hoeft naar verwachting slechts ongeveer de helft te worden ingehaald: door de 1,5 meter afstand werden mensen minder snel ziek, er waren minder luchtweginfecties, minder sportblessures, minder ongevallen, sommige kwaaltjes gingen vanzelf over en artsen maakten ook scherpere keuzes.

Vorige week bevestigde de NZa de berekening nog eens: er moeten maximaal 180.000 à 200.000 operaties worden ingehaald. Kritiek dat dit aantal veel te hoog wordt ingeschat, wees de Zorgaurotiteit van de hand.

De komende tijd wil de NZa in kaart brengen hoeveel operaties er zijn ingepland. „Op dit moment zien we grote verschillen tussen ziekenhuizen en tussen specialismen. Bij oogheelkunde zijn één week aan achterstallige operatiekameruren in te halen, bij orthopedie zes weken.”

Weekend

De verwachting is dat 60 procent van de ziekenhuizen en universitaire medische centra de achterstanden dit jaar nog heeft weggewerkt, mits er geen nieuwe coronagolf komt. Van de totale achterstand zal naar verwachting driekwart aan het eind van het jaar zijn ingehaald. „Ziekenhuizen doen dat onder meer door een deel van de complexe zorg in hun eigen regio bij privéklinieken neer te leggen”, zegt de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen. Zelfstandige klinieken hebben vaak kortere wachttijden. Sommige ziekenhuizen plannen nu operaties tijdens het weekend.

Ook binnen de reguliere ziekenhuizen kan de capaciteit onderling nog beter worden verdeeld, stelt de Nederlandse Zorgautoriteit. „Uitwijken naar het buitenland is niet in grotere mate nodig dan anders.”

Zelf op zoek

De koepel van zorgverzekeraars heeft geen signalen ontvangen dat Nederlandse ziekenhuizen financieel veel nadeel ondervinden van doorverwijzing naar het buitenland. De verzekeraars hebben met de ziekenhuizen regelingen getroffen om hen te compenseren voor de omzet die ze tijdens de coronacrisis misliepen.

Ook de Nederlandse Zorgautoriteit noemt de kritiek onterecht. „Het systeem is helemaal niet ingewikkeld: je wordt betaald voor wat je doet. Dus inderdaad, als een patiënt naar een ander ziekenhuis gaat, gaat het geld daar ook naartoe. Van die productieprikkel willen we af, maar dat is een ander verhaal.”

Patiënten kunnen zelf op zoek naar mogelijkheden om eerder behandeld te worden, zegt de NZa. „Op de website zorgkaart.nl staat per ziekenhuis aangegeven hoelang de wachttijd per behandeling is. Ook een huisarts of verzekeraar kan helpen een plek te vinden. Veel mensen kiezen er echter voor te wachten tot er ruimte is in het ziekenhuis van hun voorkeur: dicht bij huis of in het ziekenhuis waar ze al eerder zijn geweest.”