Met of zonder camera: het Woord moet centraal staan in eredienst
Protestanten moeten in dit visuele tijdperk het medium beeld omarmen, stelde promovendus en predikant Bronswijk dinsdag in het proefschrift dat hij verdedigde aan de Radboud Universiteit. De Reformatie heeft in zijn reactie op de heiligenverering in de Rooms-Katholieke Kerk te radicaal afgerekend met de religieuze schilderijen en beelden. Mét het badwater werd ook het kind weggegooid en zo hielden protestanten kale witgekalkte kerkmuren over.
De stelling van Bronswijk is enigszins te begrijpen in het licht van de talloze rijk geïllustreerde godshuizen uit de Vroege Kerk, waarin beelden bedoeld waren als boeken voor de leken. Calvijn heeft dat argument in zijn Institutie scherp bestreden en stelt het omgekeerde: elk gebruik van beelden leidt tot afgoderij. Wie de bakermat van het roomse leven bezoekt, zal daar onmiddellijk mee instemmen. Terecht dat protestanten hier aan de veilige kant blijven en kiezen voor witte kalk.
Het voorstel van Bronswijk is extra gevoelig in een week waarin kerkenraden zich het hoofd breken over de indeling van de ruimte in hun gebouw. Voor een deel van hen speelt immers ook de vraag of de kerkdienst voortaan nog via beeld uitgezonden moet worden. Ze vragen zich af of kerkgangers niet te gemakkelijk thuisblijven als ze de dienst zo gerieflijk op afstand kunnen volgen. Daar staat tegenover dat anderen nog steeds thuis móeten blijven en het op prijs stellen dat ze mee kunnen kijken.
Waar Bronswijk luchthartig denkt over de gevaren van de beeldcultuur, is er ook een keerzijde, namelijk de angst dat de beeldcultuur via deze achterdeur alsnog de kerken binnenkomt. Die zorg is begrijpelijk. Veel gemeenten in reformatorische kring moesten vorig voorjaar in een enkele week keuzes maken over het al of niet toestaan van camera’s in de kerk. Nu is er meer tijd om die complexe vraag te doordenken in het besef dat de beeldtechniek –tot en met het schermpje van de organist– een van de vele zinvolle technologische ondersteuningen van de eredienst kan zijn. Begrenzing is noodzakelijk, maar beeldgebruik is nog geen beeldcultuur en leidt zeker niet meteen tot verafgoding van predikanten. Dat gevaar ligt weliswaar op de loer, maar dat geldt ook zónder gebruik van een camera.
Naast alle hoofdbrekens over deze lastige vragen mogen kerkenraden ook blij zijn dat ze weer grote aantallen kerkgangers kunnen uitnodigen. In sommige gemeenten was dat al praktijk, andere waren tot nu toe terughoudend. In beide gevallen is er reden tot verootmoediging en dankbaarheid.
Steeds zal het spanningsveld gevoeld zijn tussen het maximaal benutten van de ruimte en de zorgplicht ten opzichte van kwetsbaren. Dat geldt met name daar waar de vaccinatiegraad laag is. Het geloof in en vertrouwen op Gods voorzienigheid ontslaat niemand van zijn verantwoordelijkheid en de plicht tot voorzichtigheid.
