Het is een indicatie voor het succes, of beter het uitblijven ervan, van twintig jaar oorlog tegen terreur. Die begon vrijwel direct na de aanslagen op de Twin Towers, met een hoge inzet. De toenmalige Amerikaanse president George W. Bush bezwoer de daders „op te jagen en uit te roken.” Tegelijk maakte hij duidelijk geen genoegen te nemen met een klopjacht op de direct betrokkenen van 9/11. „Ieder land, overal ter wereld, moet nu een beslissing nemen. Of je staat aan onze kant, of je staat aan de kant van de terroristen.” Het was het startsein van de zogenoemde Global War on Terror.

Duidelijk is dat dit hoge doel om terreur wereldwijd uit te bannen twintig jaar later niet is bereikt. Integendeel: er zijn nu op veel meer plaatsen in de wereld terroristische groeperingen actief dan in 2011. Het is een gegeven dat de Amerikaanse president Joe Biden recent met zoveel woorden bevestigde, in een poging duidelijk te maken dat verdere concentratie op Afghanistan geen zin heeft. Een recent rapport van antiterrorismecommissie van de Veiligheidsraad waarschuwde met name voor de snel groeiende invloed van aan Islamitische Staat (IS) gelieerde groepen in Afrika.

De strijd kende echter ook successen. In 2007 zei Bush dat de Amerikaanse strategie inhoudt de terroristen „daar” te bevechten, zodat het niet in de Verenigde Staten hoeft. Er valt te constateren dat er na 9/11 geen grote islamistisch-geïnspireerde aanslagen in Amerika zijn geweest. Daartegenover staat dat veel bondgenoten wél met bloedige aanslagen te maken kregen. Het deze week in Frankrijk begonnen proces rond de aanslagen van 2015 in Parijs herinnert daaraan.

Er zijn meer successen te noemen, zoals de strijd tegen het IS-kalifaat-in-aanbouw in Syrië en Irak. Er zitten wereldwijd naar schatting zo’n 100.000 mensen gevangen op verdenking van betrokkenheid bij terreur of extremisme. Het is goed te beseffen dat de strijd tegen terreur niet alleen militair wordt gevoerd, maar ook politiek, maatschappelijk, en via inlichtingendiensten en de politie.

Voorbij is de strijd echter allesbehalve. Een goede analyse van de afgelopen twintig jaar kan behoeden voor valkuilen in de toekomst. Dat is voer voor strategen. Van blijvend belang is in ieder geval oog te houden voor grondoorzaken van onvrede in de samenleving, waarop militante groepen teren. Anders is de strijd tegen extremisme dweilen met de kraan open. Alertheid is geboden op het gebied van (godsdienst)vrijheid. In de strijd tegen radicale islamistische denkbeelden wordt her en der voor het gemak iedere godsdienstige overtuiging bij voorbaat gewantrouwd. Dat kan enkel een averechts effect hebben.