De geschiedenis van Zuid-Afrika is getekend door geweld. Sommige uitbarstingen zijn in het geheugen van de Zuid-Afrikanen gegrift. Daartoe behoren de ”Durban riots” van 13 tot 15 januari 1949, waarbij Indiërs door zwarte Zuid-Afrikanen werden aangevallen. Het dodental: 142. Niet vergeten is ook de schietpartij van Sharpeville op 21 maart 1960. Een vreedzaam protest tegen de apartheidspaswetten eindigde in een bloedbad met 69 doden. Die wetten verplichtten iedere zwarte of gekleurde Zuid-Afrikaan een pas bij zich te dragen waaruit bleek of hij het recht had in een bepaald gebied te verblijven. Grote verontwaardiging was de reactie op het politieoptreden van 16 augustus 2012 waarbij 34 mijnwerkers bij de Marikana-platinummijn werden neergeschoten. En vorige week kwamen er zeker 95 mensen om door de kogels van politie en particuliere beveiligers.

Werkeloosheid

President Ramaphosa, zelf lid van het Vendavolk, kwalificeerde de geweldplegers onmiddellijk als criminelen en plunderaars en voegde daar aan toe dat het geweld in Kwazulu-Natal een tribale inslag had. Het laatste had de president beter niet kunnen zeggen. De over heel Zuid-Afrika verspreide leden van de Zoeloenatie vatten de uitspraak als een collectieve belediging op.

Plunderen is altijd destructief. Toch zou het dom zijn om de reactie op de grootschalige vernietiging van winkels, fabrieken en vrachtwagens te beperken tot morele verontwaardiging. Wie Zuid-Afrika van binnenuit kent, weet dat miljoenen Zuid-Afrikanen onder erbarmelijke omstandigheden leven. De werkloosheid is nooit in de geschiedenis van het land zo hoog geweest. De helft van de kinderen kent zijn of haar vader niet, seksueel misbruik lijkt tot de cultuur te behoren. Voedsel is zo duur geworden dat bedelen en diefstal de enige uitwegen uit de misère zijn.

Wie kan er ter verantwoording worden geroepen voor de huidige leefomstandigheden van zwarte en ”gekleurde” Zuid-Afrikanen in Vosloorus, Kayelitsha of Diepsloot? In de eerste plaats de regerende partij, het ANC. Wat heeft het ANC gedaan voor de miljoenen paupers? De balans opmakend, is dat bitter weinig. In plaats van anderen de schuld te geven, zou de president er goed aan doen de hand in eigen boezem te steken. Helaas is deze president, die vicepresident was onder Jacob Zuma, zelf vertegenwoordiger van de rijke bovenlaag van ANC-politici. Cyril Ramaphosa is miljonair geworden door deel uit te maken van besturen van investeringsmaatschappijen en als rijkelijk beloonde adviseur van het Britse mijnbedrijf Lonmin, de eigenaar van de platinummijn Marikana.

Pijnlijk voelbaar

De tegenstellingen tussen arm en rijk in Zuid-Afrika zijn enorm. Het moet voor iemand uit Gugulethu die vrijwel niets bezit een overweldigende ervaring zijn om bijvoorbeeld het van koper en marmer blinkende Century City bij Kaapstad te aanschouwen. Wie kan zo veel rijkdom en zorgeloos genieten van anderen verduren, wanneer hij zelf elke dag moet vechten voor het dagelijks brood? De kloof tussen de bezitters en de niet-bezitters in Zuid-Afrika is pijnlijk voelbaar geworden. Plunderingen zijn uit den boze, maar aan de leiders van het ANC, de partij die het in Zuid-Afrika voor het zeggen heeft, is nu de cruciale vraag voorgelegd: hoe kunnen we maatschappelijke vrede brengen in dit land waarin de middelen zo onevenredig verdeeld zijn?

Dr. Hans Ester doceerde Zuid-
Afrikaanse letterkunde in Nijmegen, Potchefstroom en Grahamstown.