Voor Kamerleden Chris Stoffer (SGP) en Don Ceder (ChristenUnie), beiden lid van de Kamercommissie Digitale Zaken, staat één ding vast: het rapport van het Rathenau Instituut stelt een serieus probleem aan de kaak.

Volgens Ceder ligt er de komende jaren een „terechte opdracht” voor de overheid om mensen online te beschermen. Op dit moment treedt de overheid enkel op als een onlinemisdraging onder het strafrecht valt. Dat gebeurt bijvoorbeeld als iemand een doodsbedreiging verstuurt. Ceder vindt dat de overheid zich meer moet inspannen om internet veiliger te maken. Als voorbeeld noemt hij het handhaven van leeftijdsgrenzen voor bepaalde platforms, zoals pornografische websites, en het geven van voorlichtingen aan onder anderen jongeren. Dat laatste moet volgens hem gericht zijn op zelfbescherming, maar ook op normen en waarden op het web. „Hoe ga je met elkaar om als je via een scherm communiceert?”

Wangedrag

Volgens Stoffer is het ingewikkeld voor de overheid om de aanbevelingen uit het rapport –onder meer het opleggen van verplichtingen aan bedrijven– in beleid uit te werken. Internet is omvangrijk en onbeheersbaar, stelt de SGP’er. „Het is een illusie dat je dat helemaal kunt sturen. Als beperkingen mensen niet zinnen, gaan ze ondergronds op het darkweb.” Ceder bevestigt dat. „Online zijn normen vager, daders anoniemer en is het lastig wie er juridisch mag ingrijpen.”

Daarnaast heeft de Nederlandse wet- en regelgeving weinig invloed op bedrijven in het buitenland. „Als een bedrijf zoals Facebook in de Verenigde Staten wangedrag vertoont, heeft de Nederlandse overheid daar weinig grip op.” Ceder denkt dat het kan helpen als Nederland samenwerkt met „gelijkgestemde landen, zoals Duitsland en de VS, om afspraken te maken met bedrijven.”

Het instellen van internetwetten leidt ook tot ethische dilemma’s. Zo moet de overheid voorzichtig zijn met het inperken van de vrijheid van meningsuiting, als zij onder meer haatberichten wil aanpakken. „Dat evenwicht is wankel”, geeft Stoffer toe. „Maar in het echte leven legt de overheid bedrijven ook regels op. Als een bedrijf iets plaatst wat anderen raakt, mag de overheid optreden.”

Illegaal

Stoffer hoopt dat het rapport burgers bewuster maakt van de gevaren van internetgebruik. Zo worden ze weerbaarder tegen de risico’s van internet. Die reiken ver, volgens de SGP’er. Voordat iemand het weet, raakt hij online verzeild in „virtuele wanorde waar wetteloosheid heerst. Daar hoef je geen illegale intenties voor te hebben.”

Een voorbeeld daarvan zijn de complottheorieën over corona. Iemand kan bij zijn zoektocht naar informatie over het virus terechtkomen op websites met onjuiste informatie. „Het kan zijn dat je met een goede zaak bezig bent en toch dingen ziet die je liever niet wilt.”

De consequenties van onlinewangedrag voor het ‘echte’ leven kunnen groot zijn. Stoffer: „Denk aan de schietspellen waar deelnemers ontmenselijkt worden – dat verandert het beeld dat mensen van hun naasten hebben. Of desinformatie die ervoor zorgt dat mensen eetstoornissen oplopen doordat ze alleen slanke modellen zien.” Overheden moeten die gevaren niet onderschatten, beaamt Ceder. „Grenzen worden online sneller overschreden dan in de offlinewereld.”