Het fosfaatrechtenstelsel is ingevoerd omdat Nederlandse boeren meer fosfaat uitstoten dan is toegestaan volgens Europese milieuwetten. Dit geldt vooral voor melkveehouders, omdat het melkquotum sinds 2015 niet meer geldt, waardoor die veehouders flink konden groeien. Sinds 2018 moeten boeren een flinke heffing betalen op fosfaat, dat in dierlijke mest zit. Boeren moeten betalen per dier dat zij sinds de peildatum van begin juli 2015 erbij hebben genomen.

Boeren die toen bezig waren met een uitbreiding of pas later hebben kunnen groeien, kwamen hierdoor soms flink in de problemen. De bewegingsruimte van Schouten zelf was zeer beperkt, vertelt de bewindsvrouw. Coulance voor de ene groep, zou bij een andere groep boeren namelijk weer voor een hoge rekening zorgen, aldus Schouten. „Het was echt een solidariteitsvraagstuk. En daar zijn keuzes in gemaakt die voor iedereen, echt niemand uitgezonderd, pijnlijk zijn geweest.”

Wel heeft Schouten onderhandeld met Brussel „om te kijken of ik daar ruimte kan krijgen om boeren tegemoet te komen of meer tijd te krijgen”. Maar Nederland moest eerst aan de milieuregels doen voordat de Europese Unie de boeren tegemoet zou komen.

De discussie over de fosfaatrechten en de problemen die ze boeren bezorgen, blijft „tot de dag van vandaag doorgaan”, zegt Schouten. Een voor de hand liggende oplossing ziet ze nog steeds niet.

Het veranderende beleid rond de mestheffing is veel veehouders een doorn in het oog. Veel boeren, die in 2019 en 2020 woedend naar Den Haag trokken wegens de stikstofcrisis, zien het als een voorbeeld van een overheid die weinig zekerheid biedt.