De uitreiking van de Appeltjes van Oranje, een initiatief van het Oranje Fonds, is jaarlijks een heus feest. Blijde prijswinnaars, een betrokken koning en koningin in hun rol als beschermpaar en een locatie met koninklijke allure, de balzaal van Paleis Noordeinde in Den Haag. Namens het fonds worden de Appeltjes van Oranje door koningin Máxima uitgereikt aan sociale projecten die een groot verschil maken voor mensen in de samenleving. De ingrediënten voor de uitreiking mogen dan elk jaar hetzelfde zijn, steeds weer is de bekroning van bijzondere projecten reden voor een blijde bijeenkomst.

Zo ook afgelopen week, toen de Appeltjes van Oranje voor de negentiende keer werden uitgereikt. Toch had de feestelijke bijeenkomst deze keer een diepere ondertoon. Het thema was dit jaar ”Mentale kracht”.

De prijzen werden toegekend aan drie sociale initiatieven waarbij vrijwilligers mensen met psychische problemen helpen: Ixta Noa uit Arnhem, Stichting Vriendendiensten uit Deventer en Expertise Center Education Care Saba.

Zusje

Juist het onderwerp over mentale gezondheid raakt koningin Máxima persoonlijk diep. Ze kreeg van heel dichtbij met het beladen thema te maken toen haar jongste zusje Inés in 2018 op 33-jarige leeftijd overleed door zelfdoding. Na haar eerste publieke optreden na het overlijden van Inés, een werkbezoek aan het Protonentherapiecentrum in Groningen, sprak de koningin een verklaring uit. Ze vertelde dat Inés ziek was. „Zij kon geen vreugde vinden en ze kon niet genezen.”

Ook in het recente televisie-interview ter gelegenheid van haar vijftigste verjaardag sprak de koningin over de moeilijke periode. Volgens Máxima worstelde Inés al jaren met psychische problemen. „We hebben met ons beste kunnen geprobeerd haar te begeleiden, maar de realiteit is dat je geen professional bent”, zei Máxima. „Als iemand in je familie zelfmoord pleegt, is het niet alleen frustratie en verdriet. Er komt van alles bij kijken: angst, schaamte, er speelt van alles.”

De koningin greep in het gesprek de kans aan om een pleidooi te houden voor het 
verbeteren van de geestelijke gezondheidszorg: „Er moet veel gedaan worden. (…) Mijn zusje had denk ik beter geholpen moeten worden.”

Gebroken been

Haar betrokkenheid op het thema kwam vorige week tijdens de prijsuitreiking ook tot uiting. De koningin gaf aan dat het thema de afgelopen periode herhaaldelijk terugkwam. „In de afgelopen jaren heb ik tijdens werkbezoeken heel veel gesprekken gevoerd met mensen die kampen met mentale gezondheidsproblemen, maar ook met hulpverleners en wetenschappers. En al die gesprekken en ontmoetingen zijn heel belangrijk voor me geweest. Niet alleen voor de eerlijke verhalen, maar ook voor de verdieping van mijn kennis.”

Koningin Máxima was duidelijk ontroerd terwijl ze haar toespraak hield en benadrukte dat het onderwerp bespreekbaarder moet worden. „Het is moeilijk om te praten over je psychische problemen. Daardoor blijven veel mensen er heel lang mee rondlopen. Ze zijn bang het perfecte plaatje te bederven en laten de wereld een glimlach zien, terwijl ze vanbinnen huilen. Daardoor worden ze steeds kwetsbaarder en wordt herstel steeds moeilijker. Eigenlijk zou mentale gezondheid net zo bespreekbaar moeten zijn als een gebroken been.”

Verjaardagscadeau

De uitreiking kreeg vorige week wel een heel bijzonder tintje toen het Oranje Fonds een cadeau overhandigde aan koningin Máxima. Het fonds maakte bekend dat er ter ere van de vijftigste verjaardag van de koningin een meerjarig programma komt dat meer steun moet bieden aan projecten voor mensen met mentale problemen. Het fonds werkt daarin samen met Stichting MIND.

Juist mentale problemen maken meedoen in de maatschappij niet vanzelfsprekend, zeker niet in tijden van corona. Met het programma ”Herstel dichtbij” krijgen tachtig initiatieven drie jaar lang ondersteuning, zodat iedereen die daar behoefte aan heeft dicht bij huis hulp kan krijgen om weer mee te doen in de samenleving.

De koningin liet weten zeer blij te zijn met het nieuwe initiatief en onderstreepte het grote belang van preventie en herstel dichtbij. „De druk op de geestelijke gezondheidszorg is heel hoog en de wachtlijsten worden langer. Om te voorkomen dat deze druk 
nog hoger wordt, moeten we zorgen dat 
er voor iedereen dicht bij huis mogelijkheden zijn om psychische problemen te bespreken.”

Tien jaar

Koningin Máxima wil zich de komende jaren graag inzetten voor het nieuwe project. Haar vijftigste verjaardag voelt als een juist moment om met het nieuwe initiatief te starten. „Vijftig worden is wel wat”, bekende de koningin. „Het is een goed moment om te bedenken: wat wil ik doen in de komende tien jaar? Van veertig naar vijftig heb ik met succes heel veel werk gedaan voor muziek­educatie, dat heeft u allemaal geweten. Nu wil ik hier de komende tien jaar heel veel energie in steken.”

Koningin Máxima zet zich al jarenlang in voor Stichting Méér Muziek in de Klas, de organisatie die als doel heeft structureel muziekonderwijs voor alle basisschoolkinderen in Nederland te waarborgen. Of de koningin deze werkzaamheden definitief stopt, is nog niet bekend. Op de website van het Koninklijk Huis staat de functie erevoorzitter van het platform ambassadeurs van Méér Muziek in de Klas nog steeds in de rij van Máxima’s nevenfuncties.

Stigma

De koningin is niet de enige royal die zich inzet voor mentale gezondheid. Ook voor 
de Britse prins William en hertogin Catherine is het een belangrijk thema waar ze zich 
heel concreet mee bezighouden. Zo bedachten de twee een sms-crisislijn waar mensen met problemen 24 uur per dag terechtkunnen.

Het afgelopen jaar onderhield het prinselijk koppel nauw telefonisch contact met zorgpersoneel. Vorige maand spraken William en Catherine een radiospotje in om aandacht te vragen voor mentale gezondheid. Ze benadrukten het belang ervan, in het bijzonder tijdens een mondiale pandemie. Mentaal welzijn moet een open gespreks­onderwerp blijven, vinden de twee. „Want dat is wat ons als mensen verbindt.”

William en Catherine maken veelvuldig gebruik van sociale media om het thema onder de aandacht te brengen. Zo riepen ze recent via hun officiële Twitteraccount Britten ertoe op om open te zijn over hun mentale gezondheid. De Cambridges deden dat vanwege Time To Talk Day. „Het is makkelijk om te denken dat we de kracht niet hebben om te veranderen, maar een klein gesprek kan een groot verschil maken als het gaat om het wegnemen van het stigma dat rust op mentale gezondheid.”

Met name kinderen en jongeren hebben de bijzondere aandacht van het paar. Catherine is onder meer beschermvrouw van het Anne Freud Centre, een organisatie die zich inzet voor de mentale gezondheid van kinderen. Haar motivatie is duidelijk. „De mentale gezondheid van onze kinderen moet als even belangrijk worden gezien als hun fysieke gezondheid.”

Volgens de hertogin schamen veel mensen zich ten onrechte als hun kinderen emotionele of psychiatrische hulp nodig hebben. „Het ouderschap is al moeilijk genoeg zonder alle vooroordelen die ons beletten om hulp te zoeken als we die nodig hebben.” Catherine gaf eerder aan zelf niet te zullen aarzelen mochten haar kinderen, prins George, prinses Charlotte en prins Louis, later hulp nodig hebben. „We weten dat niets erger is dan een jong kind dat worstelt met zijn of haar emoties of lijdt aan een psychische aandoening.”