De Voorhof, zo heet het kerkgebouw aan de Bermweg in Capelle aan den IJssel. Het biedt onderdak aan twee zelfstandige gemeenten die deel uitmaken van de GKV: Capelle aan den IJssel-Noord en -Zuid/West. Beide houden er op zondag hun diensten. Op de website van de twee gemeenten zijn uitgebreide dossiers te vinden over het thema man, vrouw en ambt, waarbij de conclusies sterk uiteenlopen.

De kerkenraad van ‘Noord’ stuurde op 31 maart een „dringende oproep” naar alle plaatselijke gkv’s. Daarin geeft hij aan dat de kerken zich in een „ernstige crisis” bevinden en roept hij kerkenraden op om „samen met ons de ingeslagen weg (van het ruimte bieden aan vrouwelijke ambtsdragers, MB) af te wijzen” en de synode op te roepen om „recht te doen aan wat God ons in zijn Woord voorhoudt.” Capelle aan den IJssel-Zuid/West daarentegen biedt wel ruimte aan vrouwelijke ambtsdragers.

Voor vragen over de ontwikkelingen rond vrouw en ambt verwijst de predikant van Capelle aan den IJssel-Noord, ds. B. van Egmond, naar de tweede voorzitter van de kerkenraad, H. Offereins. Die zegt dat er circa veertig reacties zijn binnengekomen op de brief die eind maart uitging naar de zusterkerken in het land.

Deze zijn afkomstig van zowel kerkenraden als individuele gemeenteleden. „Ze variëren van afwijzing tot bijval. Meer kan ik er niet over zeggen. Er komen nog steeds brieven binnen. We willen de reacties eerst inventariseren en hierover met de gemeente spreken.”

De kerkenraad van Capelle aan den IJssel-Zuid/West publiceerde zijn reactie deze week op zijn website. „Met uw taxatie van de synodebesluiten kunnen we niet instemmen, en we vragen u met klem om hiervan terug te komen”, zo vermeldt de ruim drie pagina’s tellende brief. En: „Juist wij als broers en zussen die zoveel gezamenlijke historie hebben, die samen naar Gods huis trokken (en het gebouw delen) zijn geroepen om in liefde elkaar te blijven zoeken.”

Offereins noemt de verhouding tussen de beide kerken „op dit punt moeizaam. We hebben echt een verschil van opvatting.”

In het verleden gingen de predikanten van de twee gemeenten geregeld bij elkaar voor. Daaraan kwam zo’n anderhalf jaar geleden een eind, zegt Offereins. „Dat had niet alleen te maken met het verschil in visie op vrouw en ambt, maar betrof bredere verschillen in het omgaan met de Schrift die doorwerken in de prediking. De verhoudingen zijn verstoord geraakt, maar we proberen weer met elkaar in gesprek te komen.” Offereins ervaart de verschillen in visie tussen beide gkv’s als „heel pijnlijk en verdrietig.”

Schaamte

Dat laatste zegt ook ds. R. J. Vreugdenhil, predikant van Capelle aan den IJssel-Zuid/West. Hij is eerste scriba van de generale synode 2020, die de revisieverzoeken tegen het besluit om alle ambten open te stellen voor vrouwen unaniem afwees. „De situatie in Capelle geeft heel veel verdriet. Er is een onderlinge afstand ontstaan die veel gemeenteleden niet willen. Ook tegenover de Heere voel ik schaamte, want we hebben elkaar als kerken te zoeken en te dienen.”

Hoe de stemming in de GKV landelijk is als het gaat om vrouw en ambt, durft ds. Vreugdenhil niet te zeggen. „Ik heb geen idee in hoeverre kerkenraden het besluit van de laatste synode zodanig afwijzen dat ze overwegen het kerkverband te verlaten.”

Op die laatste mogelijkheid zinspeelt de kerkenraad van Capelle aan den IJssel-Noord in zijn recente brief. Hij ziet geen ruimte om te functioneren in een kerkverband waarin diverse visies op vrouwelijke ambtsdragers naast elkaar bestaan. Meer wil woordvoerder Offereins daarover niet kwijt. „We zijn eropuit om, als het enigszins kan, binnen de GKV te blijven. We hopen dat aan de oproep in onze brief tegemoetgekomen wordt.”

Afscheid

De Kamper emeritus hoogleraar kerkgeschiedenis prof. F. van der Pol maakte deze week bekend dat hij de GKV heeft verlaten en zich heeft aangesloten bij de Gereformeerde Kerken Nederland (GKN). Zowel landelijk als plaatselijk is de wissel rond de vrouw in het ambt binnen de GKV „echt om”, stelde hij.

Prof. Van der Pol is emeritus predikant van de gkv te Hattem-Centrum. Juist in deze kerk, die eerder de vrouw in het ambt afwees, gaat zondag voor het eerst de vrouwelijke predikant van de gkv Hattem-Noord, dr. Almatine Leene, voor.

Bij zijn vertrek uit de GKV verwees prof. Van der Pol expliciet naar de brief van de gkv Capelle aan den IJssel-Noord. Bij het Capelse kerkenraadslid Offereins roept de stap van de emeritus hoogleraar „dubbele gevoelens” op. „Wij staan niet op het punt om afscheid van de GKV te nemen, maar als de situatie in de kerken niet verandert, zal er een moment komen dat we dat moeten besluiten. Zo ver zijn we nog niet. We hopen nog steeds dat een beroep op Schrift en belijdenis mensen tot inkeer brengt.”

Behalve Capelle aan den IJssel-Noord maakten ook andere gkv’s bewaar tegen het synodebesluit over vrouwelijke ambtsdragers. Diverse kerken, waaronder Blije-Holwerd, Bussum-Huizen, Ommen Noord/Oost en Vroomshoop, laten weten dat ze de balans nog niet hebben opgemaakt na de afwijzing van de revisieverzoeken. Daarbij spelen de coronamaatregelen, waardoor er de afgelopen maanden nauwelijks fysiek vergaderd kon worden, nadrukkelijk een rol, geeft dr. P. Boonstra, predikant van de gkv in Bussum-Huizen, aan.

De kerkenraad van de gkv te Katwijk nam recent wel een „voorgenomen besluit”, zegt ds. F. Rinkema. „We hebben in een aantal vergaderingen de besluiten van de synode van Goes met elkaar bestudeerd. Ons hoofdbezwaar was het ontbreken van een heldere en Schriftuurlijke onderbouwing van het besluit van de synode van Meppel over vrouwelijke ambtsdragers. Naar aanleiding van ons revisieverzoek hebben we twee goede gesprekken gehad met deputaten van de synode van Goes. Dat heeft naar beide kanten helderheid gegeven.”

In reactie op diverse revisieverzoeken heeft de laatstgehouden synode het besluit uit 2017 beter gemotiveerd, zegt ds. Rinkema. „Alles overwegend hebben we als kerkenraad gezegd dat we de onderbouwing van het besluit over man, vrouw en ambt door de synode van Goes Schriftuurlijk vinden. We kunnen ons erin vinden dat beide opvattingen –wel of geen vrouw in het ambt– naast elkaar mogen bestaan.”

De Katwijkse kerkenraad houdt zelf vast aan de „klassieke exegese.” „In onze gemeente zullen geen vrouwelijke ouderlingen worden bevestigd en zal geen vrouw op de kansel worden toegelaten.” Gemeenteleden hebben de mogelijkheid op dit voorgenomen besluit van de kerkenraad te reageren. „Het zal wel na de zomer worden voordat we daarover een gemeentevergadering kunnen beleggen.”

Zijn visie op vrouwelijke ambtsdragers belemmert ds. Rinkema niet om zich vrij te bewegen binnen het kerkverband, geeft hij aan. Hij heeft er geen moeite mee om voor te gaan in een kerk die vrouwelijke ouderlingen heeft. „Dat is niet mijn verantwoordelijkheid. Het gaat erom dat ik als gastpredikant daar het Woord van God kan brengen.”

Dolerend

De gkv te Urk wil met andere kerken overleggen over de ontstane situatie na de afwijzing van de revisieverzoeken door de synode. Door de coronacrisis kon dit overleg nog niet plaatshebben. „We hebben bij de classis Kampen een dolerende status gevraagd en in februari gekregen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we terzijde stonden bij de examinering van Janneke Burger in de classis met het oog op het predikantschap”, legt de Urker preses Z. Hakvoort uit.

Hij zegt dat de classis ermee heeft ingestemd dat in de vacante gkv te Urk onder andere predikanten voorgaan die vanuit de GKV zijn overgegaan naar de GKN. „Ook christelijke gereformeerde en Nederlands gereformeerde predikanten die de gereformeerde hermeneutiek handhaven, kunnen bij ons voorgaan.”

Met de keus voor een dolerende status heeft de kerkenraad „een rustpauze” ingelast, zegt Hakvoort. „We hebben besloten tot 1 januari 2023 verder geen stappen te ondernemen. Er is tijd nodig om de gemeente mee te nemen in een bezinningsproces. Waar dat zal eindigen, weet niemand, maar de komende jaren zullen voor iedereen ontzettend spannend zijn.”

Pijnlijke strijd

De komende maanden staat het onderwerp man, vrouw en ambt bij diverse kerkenraden (opnieuw) op de agenda. „Ik verlang ernaar dat we als kerken samen blijven optrekken en geloof dat de Heere ons daartoe roept”, zegt ds. Vreugdenhil. „Maar als kerkenraden ervan overtuigd zijn dat beide visies op vrouwelijke ambtsdragers niet naast elkaar kunnen bestaan, wordt het heel moeilijk.”

De synodescriba voorziet „op een aantal plekken een pijnlijke strijd waarbij sommige kerken wellicht het kerkverband zullen verlaten.” Hij refereert aan de kerkscheuring in de GKV in de jaren zestig, waaruit de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK) ontstonden. „In het huidige proces van eenwording met de NGK kijken we daarop terug en zien we hoe pijnlijk die scheuring is geweest. Een van mijn diepe verlangens is dat, als er in de toekomst een breuk zou komen, het anders zal gaan dan destijds, dat persoonlijke verhoudingen niet worden verstoord. Het moet ons ontzettend veel waard zijn om dergelijke schade te beperken.”