Al langer is er kritiek op de snelle groei van het aantal belastingmaatregelen voor zeer specifieke groepen. In 2020 bestonden er volgens het kabinet 116 van dit soort aftrekposten, vrijstellingen en teruggaven. Deze regelingen bespaarden burgers en ondernemers in totaal 111 miljard euro, terwijl het totaalbedrag aan belastinginkomsten vorig jaar 194 miljard euro was.

„Wat ons betreft is de tijd gekomen om alle fiscale regelingen scherp tegen het licht te houden. Doen ze wat ze moeten doen? En als het antwoord ’nee’ is, of niet duidelijk is, dan is het tijd voor een andere aanpak”, zei president van de Rekenkamer Arno Visser over de regelingen. „Zo simpel is het eigenlijk.”

In het verantwoordingsonderzoek dat de Rekenkamer op woensdag ‘gehaktdag’ presenteerde, bekeek het vier regelingen nauwkeurig. De landbouwvrijstelling, de lijfrenteaftrek, de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek en de aftrek specifieke zorgkosten werden onderzocht. Samen leidden deze regelingen naar schatting tot belastingvermindering van zo’n 2,4 miljard euro. Ze voldeden nauwelijks aan de zeven eisen in het toetsingskader. Zo heeft geen van de vier maatregelen een helder doel. Ook kwam er „geen enkele keer” duidelijk antwoord op de vraag of zo’n belastingmaatregel beter werkt dan een subsidie, die vaak simpeler en beperkter is.

Over al deze vier maatregelen is de Rekenkamer dan ook uiterst kritisch. „Aanpassen of afschaffen”, is het oordeel over de landbouwvrijstelling. De lijfrenteaftrek, die ondernemers en werkenden die een onvolledig of geen pensioen hebben moet „stimuleren om geld opzij te zetten voor de oude dag”, bereikt dit doel maar nauwelijks. Slechts een op de tien kleine ondernemers maakt gebruik van de aftrekpost, onder werkenden met een pensioentekort is dit aandeel nog kleiner. „Zelfs de makers van Monopoly hebben na 85 jaar besloten afscheid te nemen van de kanskaart ‘lijfrente vervalt, u ontvangt f 100’, omdat hij uit de tijd is”, schrijft de Rekenkamer.