Wetenschappers luiden de noodklok over twee soorten natuurschade: verzuring en vermesting. Hoofdoorzaak is de stikstofvervuiling. Unieke planten en dieren staan op het punt van uitsterven. „Stikstof is nodig voor de groei van bomen en planten, maar een teveel zorgt voor verzuring, met als gevolg dat planten en bomen doodgaan en uit het gebied verdwijnen”, vertelt de boswachter-publiek van het Gelders Landschap.

Sinds kort is ze verantwoordelijk voor toezicht en publieksactiviteiten op de Oost-Veluwe, waar de Loenermark onder valt. Dat natuurgebied ten zuiden van Apeldoorn is ongeveer 1200 hectare groot. Zo’n 240 ha daarvan is hei.

„Onze lucht bestaat voor 78 procent uit stikstof, een kleur- en reukloos gas dat op zich niet schadelijk is. Maar voor een diversiteit aan bomen en planten heb je naast stikstof ook mineralen nodig. Stikstofverbindingen, afkomstig uit landbouw, industrie en verkeer, reageren met de bodem. Daaruit ontstaan zuren en die hebben in een te grote hoeveelheid een negatief effect op de flora. Het hoopt zich op en dringt de andere onmisbare mineralen als kalium, calcium en fosfor dieper de bodem in. En die voedingsstoffen zijn bij loofbomen en andere planten nodig voor bladopbouw en fotosynthese. De boom verzwakt en raakt kwetsbaar voor droogte en plaagdieren.”

Maar een paar bomen en planten minder, wat geeft dat? De natuur vernieuwt al duizenden jaren, toch? Wilken: „Dat klopt op zich, maar alles hangt met elkaar samen. Het is niet alleen dat heide en bos veranderen, eenzijdiger worden en minder kleurrijk, maar zodra een plantensoort wegkwijnt, betekent dat ook dat het insect dat hiervan afhankelijk is verdwijnt. En dat heeft weer gevolgen voor bestuiving van planten. Insecten worden ook gegeten door vogels. Die verdwijnen dan ook, met als gevolg minder roofvogels.”

Een ander praktijkvoorbeeld. „Rupsen vreten het jonge blad van eiken. Als daar te weinig calcium in zit, heeft dat gevolgen voor de mezen die deze rupsen eten. Ze krijgen dan zwakke poten. Kortom, als het evenwicht in de natuur verstoord wordt, heeft dat grote gevolgen voor het hele systeem. Hoe diverser de natuur, des te veerkrachtiger. De aantasting daarvan gaat nu in een schrikbarend tempo, met grote gevolgen.”

Een van de zichtbare effecten van actuele verzuring is het op grote schaal afsterven van eikenbomen. In sommige delen van de Veluwe is al zo’n 90 procent verdwenen. De Loenermark moet nog geïnventariseerd worden, maar Wilken schat dat 25 procent tot de helft van deze bomen in het gebied is aangetast. „Zelfs gewone plantensoorten die in een heidegebied thuishoren beginnen zeldzaam te worden, zoals borstelgras, pilzegge, muizenoor en de kruip- en stekelbrem. In de plaats daarvan groeit gras.”

Wat de Loenense boswachter betreft moet de politiek snel ingrijpen en keuzes maken, maar moet er ook bij het grote publiek een omslag komen in denken en in leef- en eetgedrag. „Planten en bomen voorzien ons van zuurstof en de bodem zorgt voor schoon drinkwater. We zijn voor ons voedsel en grondstoffen voor kleding, bouw en industrie afhankelijk van de natuur. Wanneer de biodiversiteit afneemt raakt die uit balans en dat heeft uiteindelijk ook grote effecten op ons eigen voortbestaan. De natuur kan wel zonder mensen, maar de mens niet zonder natuur.”