Vaak wordt er in kerkelijk Nederland een scheiding gemaakt tussen ‘echte’ christenen en cultuurchristenen. Bevindelijk-gereformeerden kunnen weleens laatdunkend doen over de laatste groep. Mensen die zichzelf als cultuurchristen beschouwen, zouden bijvoorbeeld bij de kerkgang door de coronamaatregelen wellicht als eersten afhaken.

Toch is er alle reden om zuinig te zijn op de cultuurchristen. In West-Europa hangt, gelukkig ook nog tijdens de coronapandemie, op zijn minst nog een vleugje cultuurchristendom, al is dat in Duitsland, waar ik woon, veel meer het geval dan in Nederland.

De positie van het cultuurchristendom in Duitsland laat het belang van deze groep zien. Het is de normaalste zaak van de wereld om in Duitsland christen te zijn. Vrijwel alle mensen die ik spreek, zijn gedoopt in de Evangelische of Rooms-Katholieke Kerk. Een doopfeest is een belangrijke gebeurtenis. Overigens ook culinair, heb ik begrepen.

In supermarkten liggen bij de kassa’s felicitatiekaarten voor doop en belijdenis, en bij de keuze voor Kindergarten, Grundschule of zorginstellingen is er altijd een rooms-katholieke of evangelische variant. Cultuurchristendom zorgt er zo voor dat de kerk in Duitsland volop in het straatbeeld aanwezig is en dat iedereen weet waar hij of zij met geloofsvragen moet zijn.

Samenwerking

In Nederland is de positie van de christen in de maatschappij al veel verder teruggedrongen. Toch heeft ook hier het cultuurchristendom een gunstige invloed. Het zorgt er tenminste voor dat we in Nederland nog christelijke scholen en zorginstellingen hebben. Ook al is de rol van de kerk misschien gemarginaliseerd, de samenwerking tussen het sociaal domein van de gemeente en de diaconieën functioneert ook op lokaal niveau. En laten we blij zijn dat we in een land wonen waar cultuurchristenen de feesten en rituelen van de kerk waarderen en kritiek uiten als grote bedrijven hun artikelen die eerst aan de christelijke feestdagen gekoppeld waren anders gaan noemen: feeststol in plaats van kerst- of paasstol, producten voor het winterfeest in plaats van het kerstfeest. Zulk protest heeft meer impact als die niet alleen van een klein groepje gelovigen komt.

Wellicht zorgt deze brede groep van cultuurchristenen er ook voor dat bijvoorbeeld de islam niet dominant wordt in onze samenleving.

Daarbij merkte ds. Matthijs Schuurman een jaar geleden in het magazine ”Het goede leven” terecht op dat het cultuurchristendom een brug vormt om mensen met het Evangelie in contact te brengen.

Niet afdwingen

Enny de Bruin toont in een artikel over cultuurchristenen (RD 10-4-2020) de diversiteit van de groep cultuurchristenen aan, met schoonheidszoekers, folklorestrijders, moraalpredikers en traditieliefhebbers. Zij hebben geen goede naam in kringen waarin persoonlijk geloof en persoonlijke bekering benadrukt worden, schrijft ze. Maar is dat wantrouwen nodig? Laten we vooral de verbinding zoeken en elkaar waarderen. Cultuurchristen pur sang of bevindelijk christen, we kunnen de ander blijkbaar moeilijk in een hokje stoppen. Wij kunnen ook niet bepalen wie wel en wie niet bevindelijk gelovig is of geloof afdwingen. Daarbij verschilt het aanzien van het christendom van land tot land en van cultuur tot cultuur.

Ik ben benieuwd hoe het cultuurchristendom in Nederland en Duitsland eruit zal zien als corona niet meer zo’n groot deel van ons leven beheerst. Cultuur verandert namelijk onder interne en externe invloeden. De coronacrisis kun je zo’n externe invloed noemen. Toch blijft Degene waar het in het christelijk geloof om draait altijd dezelfde. Laten we met Pinksteren in het vooruitzicht hopen dat het vleugje cultuurchristendom een frisse wind wordt.

De auteur studeert cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit.