Dat blijkt uit de brief die de ministers Donner (Justitie), Remkes (Binnenlandse Zaken) en Verdonk (Vreemdelingenzaken) woensdagavond laat namens het kabinet naar de Tweede Kamer hebben gestuurd. Volgens de bewindslieden was er ook geen informatie die wees op een mogelijke aanslag op filmmaker Theo van Gogh. De Kamer debatteert donderdag over de brief.

Volgens de ministers was er weliswaar sprake van bedreigingen aan het adres van Van Gogh, maar die waren „zodanig algemeen van karakter” dat er niet telkens aanleiding was om concrete maatregelen te nemen. De man die verdacht wordt van de moord op Van Gogh, Mohammed B., was voor de aanslag al bekend bij politie, justitie en veiligheidsdienst, blijkt uit de brief. In augustus 2002 kwam hij „zijdelings” in beeld bij de AIVD. Uit onderzoeken kwam naar voren dat hij „ondersteunend” optrad voor de kernleden van een groep radicaliserende moslims, die bekendstond onder de naam Hofstadgroep: een netwerk van personen die voor een deel vanuit Amsterdam opereerden.

Een sleutelrol nam Mohammed B. volgens de brief niet in. Ook waren er geen harde aanwijzingen dat hij, alleen of in samenwerking met anderen, voorbereidingen trof voor een aanslag. De ministers melden in de brief verder dat er tussen verschillende overheidsdiensten regelmatig contacten zijn geweest over de verdachte. Ook is verschillende keren informatie uitgewisseld tussen de AIVD en de gemeente Amsterdam over „radicaliseringstendensen en de rol van de moskeeën daarbij in het algemeen en in Amsterdam in het bijzonder.” Onduidelijk blijft of de klacht van burgemeester Cohen terecht is dat het gemeentebestuur onkundig werd gelaten over Mohammed B.

De ministers kondigen in hun brief maatregelen aan om gewelddadig radicalisme beter te kunnen aanpakken. De AIVD wordt uitgebreid, er komt meer geld voor personen- en objectbeveiliging, van mensen met twee paspoorten kan de Nederlandse nationaliteit worden ontnomen en moskeeën die in strijd handelen met de openbare orde kunnen worden verboden.

Het kabinet wil ook de voedingsbodem van radicalisering aanpakken. Het wil voorkomen dat radicale ideologieën worden verspreid in moskeeën en door imams. Imams of anderen met kwade bedoelingen moeten uitgezet kunnen worden of al aan de grens geweerd.

Volgens de ministers heeft de moord op Van Gogh „Nederland enorm geraakt”, vooral wegens de „onomkeerbare conclusie dat sommigen in onze samenleving vergaand geradicaliseerd zijn.” Ze vinden dat ons land zich niet kan en mag neerleggen bij het gegeven dat „kleine minderheden met moord en geweld hun opvattingen doorzetten en een klimaat scheppen waarin anderen hun overtuiging en mening niet meer durven uiten. Wie met geweld zijn geloof en mening aan anderen wil opleggen, verdient geen ruimte.”

Aan de brief van de ministers is dagenlang gewerkt, waarbij voortdurend overleg plaatshad met premier Balkenende en vice-premier Zalm. Vooral voor VVD-minister Remkes is het debat spannend. Het meest heeft hij te vrezen van zijn partijgenoot en fractieleider Van Aartsen. Die wilde in de aanloop naar het debat niets meer kwijt. Eerder had Van Aartsen uitgesproken dat Remkes de ernst van de situatie niet goed aanvoelde.

Volgens ingewijden weigerde Van Aartsen de afgelopen dagen overleg met zijn partijgenoot Zalm over de positie van Remkes. VVD-kamerleden zeggen niet te kunnen inschatten welke koers Van Aartsen in het kamerdebat zal kiezen. De woordvoerder van Van Aartsen zei woensdag alleen dat van het kabinet „een heel goede, sterke brief” wordt verwacht. Ook hangt veel af van het optreden van Remkes zelf.

Binnen de VVD-fractie zijn de meningen niet eensluidend. Een deel wijst erop dat het heenzenden van Remkes in het land zal worden beschouwd als ongepast geruzie. Een ander deel meent dat het anders uitgelegd wordt.

De AIVD, politie en justitie krijgen er geld bij om meer potentiële verdachten in de gaten te kunnen houden. Bedragen worden in de brief niet genoemd, maar het zou gaan om 100 miljoen euro. Ook vindt het kabinet dat de AIVD direct toegang moet krijgen tot computerbestanden met informatie die voor hun onderzoeken van belang zijn. Volgens Donner en Remkes blijft het „een illusie” te denken dat iedereen die een risico vormt continu in de gaten kan worden gehouden. Er moeten keuzes worden gemaakt, en dat levert risico’s op.

Minister Remkes van Binnenlandse Zaken heeft de korpsbeheerders van alle politieregio’s inmiddels gevraagd risicoanalyses op te stellen voor instellingen en personen die mogelijk het doelwit kunnen worden van een dreiging, terrorisme of radicalisering. De aanleiding is het stijgende aantal incidenten na de moord op Theo van Gogh.