Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden meldt Anoeska zich dinsdag 16 maart samen met haar rijinstructeur Hermen Pas bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) in Deventer. Ze weet niet beter of ze moet een rijtest doen. In 2020 bleek dat ze ADHD heeft. Iedereen die daar drie jaar terug of recenter medicijnen voor heeft geslikt, is verplicht zo’n rijtest te doen. Maar als ze arriveert, krijgt ze te horen dat het niet meer hoeft. De regels rond de test worden binnenkort versoepeld voor mensen met ADHD.

Al in 2013 zet Nederland de eerste stappen in het aanpassen van de regels rond het autorijden voor mensen met ADHD. De driejaarlijkse keuring gaat eruit omdat slechts iets meer dan 0,1 procent van de deelnemers niet verder mag rijden na de test. Nu, acht jaar later, gaat ook de verplichte rijtest voor ADHD’ers eruit. Dat wil zeggen: niet iedereen met ADHD is nu nog verplicht die te doen. Een psychiater beslist of nader onderzoek nodig is. Is dat het geval, dan komt de rijtest pas om de hoek kijken. De test was verplicht voor iedereen met ADHD omdat volgens het CBR „mensen met ADHD of ADD in meer of mindere mate last hebben van aandachts- en concentratieproblemen of impulsiviteit.”

Vanaf 15 maart annuleert het CBR alle rijtesten. Anoeska wordt twee keer gebeld door een onbekend nummer, maar ze kan niet opnemen, omdat ze aan het werk is. Ook haar rijinstructeur weet van niks: het CBR doet geen poging om contact met hem op te nemen. Daarom rijdt ze met haar rijinstructeur op 16 maart naar Deventer. „De man die wij daar spraken zei dat ik de test eigenlijk niet meer hoefde te doen, maar stelde voor om alsnog een stuk te rijden. Dat voelde dubbel, omdat ik er onderuit had kunnen komen. Ik was bang dat ik alsnog de weg niet op mocht.” Alle stress die Anoeska had, was overbodig, bleek toen ze bij het CBR aankwam. „Dat scheelde wel een heel stuk spanning.”

Iedereen testen

Een van de redenen voor het besluit is dat 84 procent van de mensen die aan de test deelnam, volledig rijgeschikt bleek te zijn. Daarom is CBR-woordvoerder Irene Heldens niet bang dat met de versoepeling de verkeersveiligheid in het gedrang komt. Bovendien moeten alle kandidaten die in hun gezondheidsverklaring invullen ADHD of ADD te hebben, nog steeds langs door het CBR geselecteerde psychiaters voor een keuring. Zij weten alles af van ADHD. En risico’s volledig uitsluiten kan niet, zegt Heldens. „Als je 100 procent zeker wilt zijn dat niemand met een aandoening de weg op gaat, moet je iedereen overal op testen. Maar bij zo’n groot aantal rijgeschikte kandidaten moet je jezelf de vraag stellen of deze maatregel proportioneel is.” De versoepeling is ingegaan per 1 april.

Ondanks alle waarborgen die zijn ingebouwd in de nieuwe regeling, is verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen kritisch op het besluit. „Als iemand echt ADHD heeft, dan is dat nogal wat. Het is bewezen dat mensen met deze diagnose een grotere neiging hebben tot risicogedrag en sneller verkeersovertredingen maken. Zo worden ze sneller boos en woede in het verkeer is levensgevaarlijk. Bovendien zijn we in het verkeer allemaal geneigd onszelf te overschatten, maar deze mensen hebben dat extra.”

Familielid verliezen

De regels voor de test versoepelen is dan ook geen goed idee, betoogt Tertoolen. „Verkeersveiligheid is niet iets om mee te experimenteren.” In de nieuwe waarborgen heeft Tertoolen weinig vertrouwen. „Een psychiater zou dus actie moeten ondernemen om iemand het autorijden te beletten. Dat is te makkelijk gedacht. ADHD is geen eenvoudige materie. Dan kun je beter iedereen met de diagnose ADHD testen.”

Ook de 84 procent die als volledig rijgeschikt uit de keuring komt, zegt Tertoolen niks. „De overige 16 procent is nog een aanzienlijk deel. Als de diagnose bij iemand is vastgesteld, is een extra test verantwoord. Mensen die een familielid verliezen door een niet-rijgeschikt persoon, hebben niks aan die cijfers.”