Zorgvuldig trekt de verzorgster van de wasberen plastic hoezen om haar schoenen. De container met bakjes voer voor de dieren blijft achter een richel staan op ongeveer een meter afstand van het gaas van de verblijven van de Stichting AAP in Almere. Hygiëne is hier topprioriteit. De 35 wasberen die er worden opgevangen zijn in quarantaine geweest en vrij van spoelwormen en dat moet zo blijven.

De spoelwormen die ze vaak bij zich dragen zijn ronduit gevaarlijk. Wie ermee besmet raakt, loopt het risico dat de larven zich door het lichaam heen naar de hersenen werken en daar enorme schade aanrichten. „De eitjes zijn kleverig en zo licht dat ze door de wind kunnen worden meegenomen”, vertelt directeur David van Gennep. De bordjes ”Wij kunnen bijten” die aan de ketting bungelen die rondom de verblijven hangt, lijken daarmee tamelijk overbodig: je wilt sowieso niet meer te dichtbij komen.

Stichting AAP vangt een van de twee wasberen op die vorige week in Vught opdoken. Het dier lag op een boomtak te slapen en werd door een dierenarts verdoofd om hem te vangen. Volgens Van Gennep gaat het om ontsnapte dieren, die als hobby werden gehouden. „Hij is helemaal niet schuw, laat zich met de hand voeren en is bovendien overdag actief, wat onnatuurlijk is. Wasberen zijn nachtdieren.”

Desastreus

Van Gennep is ervan overtuigd dat wasberen, waarvan in de buurt van Sittard en Maastricht een uitdijende en levensvatbare populatie aan het ontstaan is, zonder ingrijpen tot enorme problemen leiden. „Wasberen zijn grappig en ongelooflijk slim, maar het zijn geen gezelschapsdieren. Ze breken je huis af, bijten, en dragen die akelige ziekteverwekker bij zich. Ze eten alles en weten bijna altijd wel te ontsnappen. Ze hebben hier geen natuurlijke vijanden, planten zich ongehinderd voort en dat is desastreus voor de natuur.”

Toen de eerste wasberen in Limburg opdoken, vonden de mensen die de koddige beestjes voorbij zagen waggelen, wel leuk. Dat veranderde toen een vrouw uit Maastricht een wasbeer betrapte in haar konijnenhok en lelijk werd gebeten. Ineens bleken de dieren met hun pientere kraaloogjes niet alleen maar grappig zijn.

Oorspronkelijk komt de wasbeer uit de Verenigde Staten. Kort voor de Tweede Wereldoorlog zijn ze in Duitsland in het wild uitgezet. Het idee om dat te doen kwam van de nazi Rudolf Hess, die meende dat er behoefte was aan een nieuw dier om op te kunnen jagen. „Een bizar en waanzinnig idee. Een jager wil niet zomaar wat schieten, hij wil een prooi om die mee naar huis te nemen en op te eten. Maar aan een wasbeer heb je niets, hoogstens een stukje bont.”

Van Gennep is verontwaardigd over het gemak waarmee nog steeds met het evenwicht in de natuur wordt omgesprongen. Inmiddels heeft zich in Duitsland een onbeheersbare populatie gevormd. Jaarlijks worden er niet minder dan 150.000 wasberen geschoten, maar dat remt de invasieve exoot nauwelijks af omdat er overal voedsel in overvloed is. Bovendien ontbreekt het aan natuurlijke vijanden van het beest. „Een vrouwtje krijgt twee tot drie keer per jaar ongeveer zeven jongen. Hun verspreidingsgebied ligt op ongeveer 100 kilometer van de Nederlandse grens. Ze komen elk jaar 10 kilometer dichterbij.”

In Limburg scharrelen nog ongeveer honderd wasberen rond. Een deel ervan is, net als in Vught, ontsnapt bij liefhebbers en bij een klein dierenparkje net over de Duitse grens. De andere zijn nakomelingen van deze dieren.

De Zoogdiervereniging is in opdracht van de provincie bezig om ze te vangen en brengt ze onder bij AAP. Van Gennep is er niet voor de dieren domweg af te schieten, maar beseft dat zijn organisatie op den duur nooit alle wasberen kan houden. Dierentuinen richten zich vooral op bedreigde soorten en zitten niet allemaal op wasberen te wachten. „Aan deze dieren kleeft een mooi verhaal, daardoor vinden ze het mogelijk toch interessant een groep over te nemen”, glimlacht hij hoopvol.

Belangenbehartiging

AAP wil meer dan dieren in nood opvangen: het wil de belangen en het welzijn van uitheemse zoogdieren behartigen. De stichting richt zich vooral op exotische huisdieren, dieren uit de entertainmentindustrie en illegaal verhandelde apen uit Noord-Afrika. „Voor proefdieren en plaagdieren, denk aan de muskusrat, is van alles geregeld. Die vangen we dus niet op, want opvang is voor ons een manier om aandacht te trekken om een probleem op te lossen.”

Wasberen vangt de stichting op omdat ze zich hard maakt voor de zogenoemde positieflijst, een lijst van exotische diersoorten die in Nederland als huisdier mogen worden gehouden. Alle soorten die niet op die lijst staan, zijn dan automatisch taboe. Daarmee heeft de stichting zich de woede op de hals gehaald van de liefhebbers van exoten die géén beperking willen. Van Gennep: „Niet alles is zwart-wit. Natuurlijk zijn er liefhebbers die voor veeleisende exoten kunnen zorgen.” Hij denkt aan een vergunningstelsel mét registratie om te voorkomen dat ieder ander dergelijke dieren zomaar kan aanschaffen, want dat leidt onvermijdelijk tot dierenleed.

„Maar ook dan blijven er soorten die je niet moet willen hebben. Invasieve exoten, zoals de wasbeer, vormen een regelrechte bedreiging voor de Nederlandse natuur en vanwege die spoelworm ook voor de volksgezondheid.” Om die reden staat de wasbeer op de Europese Unielijst (Invasive Alien Species Act) die bepaalt dat zo’n dier niet mag worden gehouden en de overheid in het wild levende exemplaren uit de natuur moet verwijderen. „Wegvangen en opvangen, zoals wij als enige in Nederland mogen, is de enige optie. Anders worden ze afgemaakt.”