Het is in het belang van de ondernemers in de cultuursector en de evenementenbranche dat het onder voorwaarden ontvangen van bezoekers snel weer mogelijk wordt, nog voordat iedereen zich heef kunnen laten vaccineren, aldus de bewindslieden Rutte en De Jonge in het debat. Ook de burger snakt volgens hen naar een uitje.

Eerder deze week ontstond ophef nadat media suggereerden dat het ministerie het megabedrag al zou hebben overgemaakt naar de Stichting Open Nederland; de organisatie die verantwoordelijk is voor de toegangstesten bij de evenementen. Dat bleek niet te kloppen; voor de eerste evenementen is tot dusver 5 miljoen euro betaald. De rest gaat stap voor stap, op factuurbasis.

Het bedrag van 1,1 miljard ziet op de proefevenementen voor de komende vijf maanden. Daarvan is naar schatting zo’n 900 miljoen nodig voor de realisatie en exploitatie van de toegangstestlocaties. Daarbovenop komt dan nog zo’n 200 miljoen voor de opbouw van XL-straten waar de ademtest wordt gebruikt en voor de kosten van antigeentesten.

Stichting Open Nederland, die geleid wordt door oud-commandant der strijdkrachten Tom Middendorp en eerder de GGD’s behulpzaam was bij de uitbreiding van de testcapaciteit, werd er ook van beticht alle vragen voor het afnemen van toegangstesten uitsluitend uit te besteden aan Lead Healthcare BV; het bedrijf achter www.covidsnelteststraat.nl dat momenteel door heel Nederland 28 commerciële teststraten exploiteert. Ook dat ligt genuanceerder, zo lichtte Middendorp deze week al toe. Lead Healthcare verzorgde alleen de toegangstesten voor die evenementen die in april in sneltreinvaart werden aangewezen als proefevenement, waaronder de zogeheten Fieldlabs. Tot vrijdagmiddag 12.00 uur kon iedere onderaannemer in een openbare aanbestedingsronde meedingen naar een contract voor het afnemen van toegangstests vanaf 1 mei.

Een deel van hen, waaronder HealthCheckCenters, spoedtest.nl en arbocovid.nl voerde donderdag echter een kort geding tegen Open Nederland met als inzet het staken van de lopende aanbesteding omdat zij zich uitgesloten voelden. Zij zeiden aan diverse eisen al op voorhand niet te kunnen voldoen. Zo eist Open Nederland dat de onderaannemer zijn capaciteit gedurende enkele maanden alleen beschikbaar stelt voor de toegangstesten. Daarnaast wordt de opdracht tot het afnemen van toegangstesten per regio slechts aan één partij gegund. Ook moeten de teststraten aangesloten zijn bij een digitaal afsprakensysteem en bij de CoronaCheck-app.

Diverse Kamerleden toonden zich donderdag verbolgen over de selectie van proefevenementen. „Ik kan bij wel 27 casino’s terecht, maar niet in mijn eigen kerk”, zei CU-leider Gert-Jan Segers verontwaardigd. SP-leider Marijnissen sprak van commerciële prettesten voor mensen met een dikke portemonnee. De Jonge wees er echter op dat er ook tal van evenementen zijn geselecteerd voor ‘hele gewone, leuke mensen’, zoals pret- en dierenparken. Ook restauranteigenaars profiteren er volgens hem van. „Dankzij het testsysteem kunnen zij 50 of misschien wel 75 gasten ontvangen in plaats van dertig”, betoogde hij.

Vooralsnog neemt de overheid alleen de eerste maand de kosten van de testen voor haar rekening. Over het vervolg was nog onduidelijkheid, maar donderdag zei De Jonge dat hij de rekening nooit bij de ondernemers zal neerleggen. Hooguit kan hij zich voorstellen dat er van de bezoeker een eigen bijdrage in de vorm van een opslag op het toegangskaartje kan worden gevraagd.

SGP-Kamerlid Stoffer vindt de raming van 1,1 miljard buitensporig hoog. Hij betwijfelt verder of de toegangstesten de veiligheid wel vergroten en vraagt zich af ondernemers niet genoeg hebben aan hun eigen protocollen. Stoffer kreeg bijval van FVD-Kamerlid Van Haga, die voorstelde de toegangstesten alleen in te zetten bij verpleeghuizen. „Locaties waarvan je niet wilt dat het virus er opnieuw toeslaat”, aldus de FVD’er.

VVD-Kamerlid Hermans vroeg De Jonge voortaan transparanter te zijn over de kosten. CU en SGP riepen De Jonge op de 27 sneltestpilots met casino’s en speelhallen te heroverwegen of in elk geval kleinschaliger vorm te geven. Nu kunnen daar 11.000 mensen aan meedoen. Dat kan de indruk wekken dat versoepelingen mogelijk zijn. Pilots van een dergelijke grootte zijn bovendien niet nodig om relevante conclusies te kunnen trekken, aldus de twee partijen, met verwijzing naar het standpunt dat het OMT daarover innam. Veel fracties deden er echter het zwijgen toe. Ongetwijfeld had dat er mee te maken dat op PVV, FVD, DENK en SGP na alle fracties zich op 24 maart schaarden achter een oproep van de VVD die juist opriep snel te starten met proefevenementen met toegangstesten. Over de kosten werd toe niet gerept.

Het debat over de uitgaven voor de toegangstesten werd extra venijnig door een recente Kamerbrief van zorgminister Van Ark over de zorgbonus. Daarin schreef de bewindsvrouw dat zij samen met de Kamer wil kiezen: of een bedrag van 500 euro naar alleen een specifieke groep zorgwerkers, of een lagere bonus voor elke werknemer in de zorg (binnen bepaalde inkomensgrenzen). Én-én is volgens haar niet mogelijk gezien de kosten. SP en PvdA spraken daar schande van. Zij vinden dat alle zorgwerkers recht hebben op een bonus en dat de kosten daarvoor desnoods uit het budget voor de toegangstesten moeten worden betaald.