Ambtenaren kampen met een imagoprobleem. Ook in Spanje. En toch willen veel Spaanse jongeren ambtenaar worden, bijna drie op de tien. Hoe kan dat?

Volgens het cliché zijn ambtenaren saaie, grijze muizen, wars van heftige emoties en avontuur, toonbeeld van matigheid. Ze houden van rust en regelmaat en gaan zich zelden aan uitspattingen te buiten. Precies het tegenovergestelde van de reputatie van Spaanse jongeren.

Wie wel eens op een universiteit of hogeschool met Erasmusstudenten heeft rondgelopen, weet wat ik bedoel. Spaanse studenten zijn geliefd onder hun buitenlandse leeftijdsgenoten. En in tegenstelling tot behoorlijk wat ambtenaren, doen zij er alles aan om de vooroordelen over hen zo veel mogelijk te bevestigen. Ze zijn luidruchtig, vrolijk, altijd in voor uitgaan en feesten. Ze zijn de gangmakers op elk studentenfeest, de helden van de horeca. En ze willen dus ambtenaar worden.

Om ambtenaar te worden, moet je een examen afleggen. Daar moet je hard voor studeren. Of je nou leraar, arts, verpleger, rechter, postbode of treinkaartjesverkoper wilt worden.

Het zijn ouderwetse stampexamens, waarbij de kandidaat geacht wordt een meedogenloze hoeveelheid meer of minder zinloze feiten te kunnen reproduceren. De indruk bestaat dat dit niet voor niets is. In elk geval is het een handige manier om ervoor te zorgen dat precies diegenen het examen halen van wie jij wilt dat ze het halen.

Een voorbeeld. Bij het toelatingsexamen voor een baan als agent bij de gemeentepolitie van Badalona meldden zich enkele jaren geleden 700 kandidaten. Zes behaalden een uitmuntende score en zes een krappe voldoende. De rest zakte.

Wie de test onder ogen kreeg, begreep waarom. De vragen waren ontworpen om kandidaten massaal te laten zakken. Een greep: hoe hoog was de jeugdwerkloosheid in Europa volgens de digitale editie van El País in maart 2014? Wat is de nationaliteit van Cate Blanchett? En wat zijn de kenmerken van het politieke stelsel in Japan? Zonder dit soort kennis is het uitschrijven van een parkeerbon in Badalona blijkbaar onbegonnen werk.

Interessant was het profiel van de zes briljante kandidaat-agenten. Twee waren zoon van de lijfwacht van de burgemeester. Drie anderen waren kinderen van lokale politieagenten. Van vriendjespolitiek door absurde examenvragen te lekken was uiteraard geen sprake.

Natuurlijk zijn lang niet alle examens doorgestoken kaart en gebaseerd op willekeurige weetjes. Maar de verleiding bestaat, omdat de premie niet te versmaden is: een baan voor het leven, een relatief goed salaris, vakantie- en pensioenregeling.

Dat verklaart de aantrekkingskracht die het ambtenarenbestaan uitoefent op Spaanse jongeren. Want voor hen is de arbeidsmarkt een slagveld. De jeugdwerkloosheid is 40 procent, veruit de hoogste in Europa. Wie wél een baantje –de meeste tijdelijk en in deeltijd– kan bemachtigen, wordt in de regel schandalig slecht betaald. En met een loon dat lager is dan de huur is het feesten gauw afgelopen. Niet zo gek dus dat Spaanse jongeren massaal dromen van een leven als ambtenaar.