Voor groothertog Henri (65) en groothertogin Maria Teresa (64) van Luxemburg heeft Valentijnsdag al ruim veertig jaar een extra symbolische betekenis. Op 14 februari 1981 vond hun burgerlijk huwelijk plaats in het Groothertogelijk Paleis in Luxemburg Stad. Ze trouwden voor de kerk in de Kathedraal van Luxemburg.

Hoe romantisch de gekozen datum ook mag zijn, de aanloop naar het huwelijk was niet bepaald sprookjesachtig te noemen. Met de liefde tussen de twee zat het wel goed, maar dat Henri met een burgermeisje wilde trouwen was een heet hangijzer voor Henri’s ouders, groothertog Jean en groothertogin Joséphine-Charlotte. Met name Henri’s moeder zag in Maria Teresa nu niet bepaald de ideale schoondochter.

Maria Teresa’s afkomst is daar mede debet aan. Ze is de dochter van de Cubaanse bankier José Antonio Mestre en María Teresa Batista y Falla. In 1959 ontvluchtte het gezin Mestre het bewind van dictator Fidel Castro en verkoos Zwitserland als nieuwe woonplaats. Maria Teresa koos voor de studie politieke wetenschappen in Genève. Daar leerde ze –toen nog erfgroothertog– Henri kennen, want hij startte met dezelfde studie. Jaren later blikte Maria Teresa in een interview terug op die bijzondere periode. „Hoe meer tijd we samen doorbrachten, hoe duidelijker het ons werd dat we samen ons leven zouden doorbrengen.”

Zenuwen

En daar zit groothertogin prinses Joséphine-Charlotte –zus van de Belgische koningen Boudewijn en Albert– begin jaren tachtig nu juist niet op te wachten. Maria Teresa is niet van adel en Henri’s moeder wil dat Henri met een prinses trouwt. Ze ziet haar dochters Marie-Astrid en Margaretha als voorbeeld: zij sloten allebei een vorstelijk huwelijk; Marie-Astrid met een Oostenrijkse aartshertog en Margaretha met een prins van Liechtenstein.

Henri houdt voet bij stuk en laat zich niet op andere gedachten brengen. Het stel verlooft zich in 1980, drie weken nadat ze hun studie hebben afgerond. De presentatie van Maria-Teresa als toekomstige erfgroothertogin komt voor veel Luxemburgers als een complete verrassing, want Henri had zijn relatie met haar goed verborgen gehouden.

Op 14 februari 1981 vindt het huwelijk plaats. Een moment dat Henri later typeert als „een dag van grote vreugde”, ondanks de spannende aanloop. „Ik moet eerlijk bekennen dat ik ook best een beetje opgewonden was over de enorme media-aandacht voor ons huwelijk. Op het moment dat ik mijn verloofde de kathedraal zag inkomen, verdwenen echter al mijn zenuwen. Ik wist dat we nu voor altijd samen zouden zijn en samen de taken die mijn leven en mijn functie met zich meebrengen zouden vervullen. Dit moment is een van mijn dierbaarste herinneringen.”

Schoonmoeder

De Luxemburgers sluiten hun nieuwe erfgroothertogin in hun hart. Dat de relatie tussen haar en haar schoonmoeder op z’n minst als complex is te bestempelen, is al snel duidelijk. De gevoeligheden worden breed uitgemeten en beoordeeld in de Luxemburgse pers. Zo zou Joséphine-Charlotte geen sieraden uitlenen aan Maria Teresa, terwijl prinses Sibilla, de vrouw van Henri’s jongere broer prins Guillaume, wél erfstukken van de groothertogelijke familie draagt.

In 2000 doet groothertog Jean afstand van de troon en zijn Henri en Maria Teresa de nieuwe groothertog en groothertogin. Ze betrekken Château Berg in Colmar-Berg, net buiten Luxemburg-stad waar het werkpaleis is gevestigd.

Het contact tussen Maria Teresa en haar schoonmoeder verbetert ook na de troonswisseling niet. In 2002 neemt Maria Teresa het heft in eigen handen. Ze nodigt maar liefst vijftien Belgische en Luxemburgse journalisten uit voor een lunch en deelt met hen haar negatieve ervaringen met haar schoonmoeder. Zij zou volgens Maria Teresa onder meer de roddels verspreiden dat Henri zou vreemdgaan vanwege zijn echtgenote en dat Maria Teresa naar aanleiding daarvan het liefst zou terugkeren naar haar geboorteland Cuba.

Het gesprek lijkt positief uit te werken voor de nieuwe groothertogin. Joséphine-Charlotte trekt zich niet lang daarna –ook vanwege gezondheidsproblemen– terug uit het openbare leven en verblijft voornamelijk op Slot Fischbach. Ze overlijdt in 2005. In 2019 overlijdt groothertog Jean.

Kleinkinderen

In haar eigen gezin probeert Maria Teresa het anders te doen. Zij en Henri krijgen vijf kinderen: prins Guillaume, prins Felix, prins Louis, prinses Alexandra en prins Sébastien. De eerste schoondochter is Tessy. Zij trouwt in 2006 met prins Louis, nadat ze ouders zijn geworden van zoontje Gabriel. Maria Teresa maakt er geen probleem van dat Tessy een burgermeisje is, maar moet wel met lede ogen aanzien dat het huwelijk van haar zoon en schoondochter na tien jaar strandt. De twee zoons van Louis en Tessy, prins Gabriel (14) en prins Noah (13), zijn afwisselend bij hun vader en hun moeder.

Ook schoondochter Claire, de vrouw van prins Félix, is een burgermeisje. Zij krijgen samen twee kinderen, zoon Liam en dochter Amalia. Erfgroothertog Guillaume trouwt in 2012 met gravin Stéphanie. Zij worden na bijna acht jaar huwelijk trotse ouders van zoon Charles.

Dat de band in de voornaamste familie van Luxemburg goed is, blijkt uit de gezamenlijke vakanties naar Zuid-Frankrijk, waar Henri en Maria Teresa genieten van de tijd samen met hun kinderen en kleinkinderen.

Paleispersoneel

Ondanks de goede familieverhoudingen is het niet allemaal koek en ei binnen de paleismuren. Begin vorig jaar maakte premier Bettel bekend dat het Luxemburgse hof ingrijpend zal worden gewijzigd. De premier had opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de financiële huishouding en het personeelsbeleid van het paleis. De conclusies in het eindrapport waren snoeihard: er ontbrak overzicht aan het hof, er heerste een sfeer van angst en intimidatie en het was niet duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk was. De rol van groothertogin Maria Teresa werd ook ter discussie gesteld: zij bleek een grote vinger in de pap te hebben in alles wat er zich in het paleis afspeelt. Onder andere het vertrek van veel paleispersoneel bleek door de groothertogin te zijn veroorzaakt. Omdat hun salarissen uit de rijksbegroting kwamen, werd onderzoek gedaan naar de achtergronden.

De premier eiste een duidelijke verantwoording van de geldmiddelen, van de activiteiten van het hof en van de scheiding van de publieke en persoonlijke werkzaamheden van Maria Teresa. Ook was Bettel onaangenaam verrast door een open brief van groothertog Henri die via sociale media werd verspreid en waarin hij het opnam voor zijn vrouw, die in de media als dictator was aangemerkt. Het blazoen van het groothertogelijk paar mag dan niet onberispelijk meer genoemd worden, ze werkten uiteindelijk wel mee aan de modernisering van het hof.

Prinses Alexandra

Dat het paar na deze verwikkelingen onder een vergrootglas ligt, bleek enkele maanden geleden opnieuw. Henri en Maria Teresa kregen ladingen kritiek over zich heen omdat ze de kerstdagen doorbrachten in hun vakantieappartement in de Zuid-Franse badplaats Biarritz. Het paar werd verweten geen goed voorbeeld te geven nu de nationale coronamaatregelen vragen om zo veel mogelijk thuis te blijven.

Het huwelijksjubileum van afgelopen weekend mag een lichtpuntje genoemd worden in een turbulente tijd voor de groothertogelijke familie. Dat is –dinsdag– ook de dertigste verjaardag van prinses Alexandra, de enige dochter van Henri en Maria Teresa.

Over Alexandra is niet veel bekend. Ze is aanwezig bij de belangrijkste groothertogelijke gebeurtenissen, maar leidt verder een anoniem bestaan. Ze studeerde in de Verenigde Staten psychologie en sociale wetenschappen en koos vervolgens voor een studie filosofie in Parijs. Volgens het Luxemburgse hof houdt de prinses van reizen en literatuur en heeft ze ervaring opgedaan op journalistiek gebied in het Midden-Oosten en in internationale betrekkingen door stage te lopen bij de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in New York.

Prinses Alexandra krijgt een toelage van haar ouders. Als het nodig is, vervangt ze haar moeder. Dat deed ze bijvoorbeeld in 2017: toen vergezelde ze haar vader tijdens een staatsbezoek aan Japan. Als vrouw stond Alexandra tot 2011 niet in de lijn van de Luxemburgse troonopvolging. Daarna zijn de regels aangepast en kregen vrouwen gelijke rechten op de troon. Hiermee kwam Alexandra op de derde plaats te staan, na haar broers Guillaume en Félix en nog voor haar jongere broer Sébastien. Sinds de geboorte van de twee kinderen van Félix en de zoon van Guillaume staat ze op de zesde plaats.

Alexandra is momenteel de enige Europese prinses in de zogenoemde huwbare leeftijd. Bij formele gelegenheden laat ze zich vaak begeleiden door haar jongere broer prins Sébastien, ook single.