Het Britse stelsel waarbij elk district zijn eigen parlementslid kiest, was in Nederland voor veel voorstanders van politieke vernieuwing altijd een voorbeeld. Het zou immers de politiek (en daarmee de besluitvorming) dichter bij de burger brengen?

De 2,5 miljoen inwoners van Noordoost-Engeland hebben ook hun eigen parlementariërs. Maar toch is er de klacht dat ’Westminster’, waar het Lagerhuis is gezeteld, te ver weg is en de regio daarom over het hoofd ziet.

De voorstanders van sterker zelfbestuur vinden niet alleen de fysieke afstand tot Londen een probleem, ze voelen zich ook economisch en sociaal geïsoleerd. De pleitbezorgers betogen daarom dat een eigen volksraad weer nieuwe investeringen en grotere werkgelegenheid in het gebied zal brengen. „Het huidige systeem benadeelt ons ernstig”, zo stellen de voorstanders in een folder.

Als de kiezers in Noordoost-Engeland voor stemmen, krijgt de noordoostelijke volksraad 25 gekozen leden. Elk lid vertegenwoordigt dan ongeveer 100.000 burgers. Parlementsleden in Westminster vertegenwoordigen gemiddeld slechts 70.000 burgers.

De tegenstanders van het zelfbestuur voeren daarom aan dat de kiezers in de regio makkelijker in contact kunnen komen met hun vertegenwoordiger in Londen dan met die van de eigen regio. Verder vrezen de tegenstanders dat zelfbestuur leidt tot een uitbreiding van het aantal politici en ambtenaren en daarmee tot tragere en kostbaarder besluitvorming. Opvallend is dat binnen het bedrijfsleven grote weerstand tegen het zelfbestuur bestaat.

Een ander punt dat de tegenstanders aanvoeren, is dat de regionale volksraad geen bevoegdheden krijgt die vergelijkbaar zijn met het Schotse parlement. De Schotse begroting is om te beginnen al 30 miljard pond (ruim 43 miljard euro). En het parlement heeft daar ook vergaande bevoegdheden om belastingen te innen en nieuwe wetten te maken. De voorziene begroting van het nieuwe bestuurslichaam zal daarentegen waarschijnlijk niet meer bevatten dan 500 miljoen pond (722 miljoen euro), wat een optelsom is van wat bestaande regionale overheden nu al in de regio besteden. De noordoostelijke volksraad komt niet verder dan beperkte bevoegdheden op het gebied van toerisme, onderwijs en huisvesting, maar niet op het terrein van bijvoorbeeld politie en gezondheidszorg.

Als het voorstel wordt afgewezen, heeft dat vooral grote consequenties voor de nationale politiek. De positie van de Labour-regering is niet meer zo sterk als bij verkiezingen in 1997 en 2001. Hoewel premier Blair nog steeds grote populariteit geniet, heeft het Iraakse avontuur ook grote schade aan zijn reputatie toegebracht. Volgend voorjaar worden echter nieuwe verkiezingen verwacht, dus al te grote tegenvallers kan Blair niet gebruiken.

Naast plannen voor versterkt zelfbestuur in Noordoost-Engeland heeft de regering ook plannen in andere noordelijke regio’s. Een afwijzing van de kiezer in het ene gebied zal er ongetwijfeld toe leiden dat ook de andere plannen in de koelkast komen.

De versterking van het zelfbestuur in Schotland, Wales en Noord-Ierland was vanaf 1997 steeds een van de belangrijkste doelstellingen van de regering-Blair. Maar in geen van de drie regio’s was dit tot nu toe succesvol.

In Noord-Ierland was het vooral de politieke instabiliteit waardoor de Noord-Ierse Assemblee niet op gang kon komen. In Schotland was het echter iets anders. Het parlement had een nieuw gebouw laten ontwerpen voor 40 miljoen pond (ruim 57 miljoen euro). Dit jaar is het in mineurstemming opgeleverd, omdat het inmiddels 400 miljoen pond (578 miljoen euro) heeft gekost. Voor de voorstanders van zelfbestuur in Noordoost-Engeland was dit reden om al vooraf te verklaren geen nieuw hoofdkwartier na te streven.

Twee jaar geleden hield de BBC een peiling in Noordoost-Engeland met als resultaat dat 72 procent van de bevolking ten gunste van sterker zelfbestuur leek. Pas de laatste maanden zijn er echter door voor- en tegenstanders grote campagnes opgezet en de gepeilde steun is inmiddels sterk gedaald. De uitkomst van het referendum kan grote gevolgen hebben.