Ieder initiatief dat extra aandacht creëert voor de Bijbel is mooi meegenomen. Daarom verschijnen er pleidooien om de Bijbel méér te lezen, gedisciplineerder te lezen, praktischer te lezen. Er ontstaan leeswijzers, stappenplannen, methodes. De een pleit voor Bijbellezen met het hart, een ander benadrukt het belang van het hoofd. In de vloed van praktische tips schuilt echter wel een gevaar. Dat is dat we de Bijbel naar haar eigen aard niet allereerst ontvangen als een luisterboek.

Immers, voordat wij de Bijbel ontvingen als geschreven tekst, als een verzameling ”boeken” (de letterlijke vertaling van ”biblia”), waren er woorden van God gesproken tot Mozes en de profeten. Voordat wij de levensbeschrijving van Jezus konden lezen, waren er woorden van en over Jezus gehoord of doorverteld. Daarom ontvangen wij de Bijbel niet als een boek vol willekeurige teksten, maar als woorden die leven bevatten (Deuteronomium 32:47) en krachtig zijn (Hebreeën 4:12), ja, als een kiemkrachtig zaad zijn (Mattheüs 13:19). Deze woorden ontvangen wij op schrift als woorden die klinken. Toen en daar, hier en nu. Gods Woord is geen verzameling dode letters, maar levende aanspraak. De Schrift vraagt er derhalve om allereerst beluisterd te worden. We lezen niet met onze ogen, maar met onze oren. Voor wie dat cryptisch in de oren klinkt: joodse rabbijnen krijgen scholing in het hardop (voor)lezen van de Thora. De woorden van God moeten namelijk gehóórd worden. Zo wordt de geschiedenis van toen present gesteld. God spreekt immers! Dit maakt klein en deemoedig. In het Woord klinkt een stem. Een stem veronderstelt iemand die een relatie wil aangaan, heeft een persoonlijk karakter, openbaart iemands innerlijk, is uit op verbinding. In Gods Woord klinkt de stem van God. En in de Zoon (Hebreeën 1:1) krijgt de stem van God een beslissend karakter.

Dietrich Bonhoeffer vergeleek het Woord eens met een liefdesbrief: „Wij maken ons het woord van iemand die wij liefhebben ook niet eigen door het te gaan ontleden. Nee, zo’n woord aanvaarden wij eenvoudig. Het klinkt dagen in ons na, eenvoudig als het woord van deze mens die wij liefhebben. En naarmate wij het woord in ons hart overwegen, leren wij degene die het ons gezegd heeft beter kennen.” Het gaat erom deze hartenklop te vernemen in het Woord van God en zo aangesproken te worden. Daar past maar één houding: „Spreek, want Uw dienaar luistert” (1 Samuël 3:10).

Vanuit zo’n houding is de Bijbel allereerst áánspraak en niet slechts object van onderzoek. Al analyserend objectiveer ik mijzelf zomaar weg bij Gods stem. Gods stem is die van de Minnaar, Die genadig wil communiceren met het hart van een zondaar. De weerklank is die van verwondering voor de levende woorden van de Schrift.

Luisterend lezen is het devies! Dit vraagt om afstemming op het spreken van God. Maar het punt is dat geen enkele methode dit ”lezen met de oren van het hart” kan bewerken. Een receptieve ontvankelijkheid is nodig, een deemoedige houding als van een niet-wetende. Deze meditatieve omgang met de Bijbel (”lectio divina”) heeft haar wortels in de rijke denktraditie van de kerk. De eeuwenoude monastieke spiritualiteit kwalificeerde de omgang met het Woord als „het hart van God in het Woord van God ontdekken” (Gregorius de Grote). Het geheim van de Schrift ontvouwt zich slechts aan hem die luistert met een „opmerkzaam hart” (1 Koningen 3:9).

Zo wordt het lezen een luisteroefening, een ontmoeting, waarin wij genadig bewogen worden door Gods bewogenheid. Deze meditatieve grondhouding duwt wetenschappelijk onderzoek van de teksten niet weg, maar is er veeleer de bedding van. Want het Schriftgeheim bloeit open waar het Woord mij overmeestert, soms verrassend en overweldigend, dan weer confronterend en ontmaskerend, maar altijd genadig. Uit die steeds hernieuwde ontmoeting met de Bijbelse woorden bloeien zij open en geven zij inzicht (Psalm 119:130). Laat ons lezen eerst en vooral luisteren zijn.

De auteur is predikant van de hersteld hervormde Victorkerk in Apeldoorn. In Weerwoord worden antwoorden gegeven op vragen over het christelijk geloof. >>rd.nl/weerwoord