Hekserij als complottheorie

Tussen 1450 en 1750 heeft de heksenvervolging vele tienduizenden slachtoffers geëist in Europa. Heksen –meestal waren dat vrouwen– werden gezien als mensen die een verbond met de duivel gesloten hadden en zo kwaad gesticht hadden, bijvoorbeeld door het brengen van ziekte, een misoogst of de dood van een kind. Mensen die beschuldigd werden van hekserij werden dikwijls gemarteld om tot een bekentenis te komen. Daarna bekenden ze meestal dat ze een pact met de duivel gesloten hadden en noemden ze de namen van medeheksen, die vervolgens weer werden gearresteerd. Met name de rooms-katholieke orde van de jezuïeten heeft daarin een kwalijke rol gespeeld. Een van hen was Friedrich Förner, wijbisschop van Bamberg, die een aantal preken tegen hekserij hield en zich actief bezighield met de bestrijding ervan. De roman ”Het Heksenhuis” speelt zich deels af in deze Duitse stad, die in de jaren 1620 een middelpunt van de heksenprocessen was. Hoofdpersoon is Eva Babel, van wie de moeder in het Heksenhuis in Bamberg gevangenzit. Eva weet er binnen te komen als werkmeisje en komt van alles aan de weet, ook dat haar moeder al gestorven is. Ze bemachtigt een brief van Johannes Junius, een hooggeplaatste persoon in Bamberg, die ze naar zijn dochter Vera brengt. Samen met Vera en een aantal anderen vlucht ze uit Bamberg. Onderweg gebeurt er heel wat. Zo komen ze in contact met Friedrich Spee, die geschreven heeft tegen de hekserij, en brengen zijn manuscript naar een boekdrukker. Ten slotte arriveren ze in Nederland, waar Vera zich laat wegen in de heksenwaag te Oudewater. Ze is zwaar genoeg en dus is ze geen heks. Na het overlijden van Vera gaat Eva onder haar naam in Leiden wonen en trouwt ze met een van haar begeleiders. ## Eerlijk en objectief Het boek biedt een goede mogelijkheid om op een gemakkelijke wijze kennis te nemen van allerlei zaken die in het verleden met hekserij te maken hadden. Het is duidelijk dat onjuiste informatie ook nu mensen kan beschadigen. Die wetenschap kan nu leiden tot de vraag of je zelf in de omgang met anderen wel eerlijk en objectief bent. Veel personen die in het boek genoemd worden, hebben echt bestaan. De schrijfster doet moeite om de feiten rondom de heksenprocessen goed weer te geven. Ze slaat jammer genoeg weleens door in de beschrijving van historische gegevens, bijvoorbeeld bij de beschrijving van de beschuldiging van kanselier Haan. Ook komen er nogal wat toevalligheden voor in het boek. Zo herkent Job Eva na twintig jaar direct, omdat ze zo veel op haar moeder lijkt, en komt het reisgezelschap wel op een heel wonderlijke manier in contact met pater Spee. De mening van hoofdpersoon Eva lijkt veel op die van iemand van deze tijd. Zij wist toen ze in het Heksenhuis werkte zeker dat die vrouwen gewone vrouwen en geen heksen waren. Na haar reis vindt Eva dat de verschillen tussen de kerken niets voor haar betekenen. „Voor zover ze wist ontkende geen van al deze gelovigen dat zij dezelfde Heer dienden, en vroeg ze zich af waar alle drukte en strijd voor nodig waren wanneer men het eens was over dit basisprincipe. Iedereen zijn eigen waarheid.” Ze komt uiteindelijk terecht bij de Remonstrantse Broederschap, niet bij de gereformeerden met hun „onbegrijpelijke leer.” Kortom: uit het boek is veel te leren over heksenprocessen, complottheorieën en een bepaalde geestesgesteldheid die mensen in de problemen kan brengen. De manier van schrijven en het zich inleven in de mensen van toen verdient mijn inziens geen schoonheidsprijs. _Boekgegevens_ _Het Heksenhuis, Jacqueline Zirkzee; uitg. De Brouwerij; 370 blz.; € 20,99_

Hekserij als complottheorie

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?