De vaccinatiediscussie staat op scherp. Het kamp van de vaccinatietegenstanders beroept zich nadrukkelijk op de Vaderlijke voorzienigheid uit Zondag 10 (Heidelbergse Catechismus). Wie zich laat vaccineren gaat, in de woorden van ds. J. A. Weststrate (RD 12-11), op de stoel van God zitten. Ook de andere traditionele bezwaren tegen vaccineren zijn nog steeds valide, stelde opinieleider Laurens van der Tang (RD 23-1).

Opvallend genoeg draaien de meeste opinieleiders wat om de hete brij heen. Ze sporen de lezer aan zelf te beslissen in afhankelijkheid en gebed. Vaccineren is immers een gewetenskwestie en wie het zwakke geweten van zijn broeder kwetst, zondigt volgens Paulus tegen Christus.

Waar de ene groep zich blindstaart op een eenzijdige interpretatie van Zondag 10 (zie ook ”Discussie over vaccinatie vraagt om nuance”, D. H. Spaan, RD 30-6), dreigt de andere groep te verzanden in de postmoderne gedachte dat vaccineren slechts een individuele zaak is. Een kwestie waarin een buitenstaander zich niet mag mengen. Beide kampen zouden meer oog moeten hebben voor een belangrijk Bijbels argument vóór vaccinatie.

„Ik wil het niet op mijn geweten hebben dat ik straks met een asymptomatische Covid-infectie alle leukemiepatiënten zonder afweer de dood in jaag”, vertelde de bevriende basisarts. Met haar bevinden vele reformatorische zorgmedewerkers zich in een spagaat tussen Zondag 10 en het zesde gebod. Hoe kunnen zij zich overgeven aan Gods voorzienigheid zonder hun patiënten in gevaar te brengen? „Als je anderen in gevaar brengt, kun je niet meer functioneren”, stelt ds. Weststrate terecht in de brochure ”Vaccinatie: voorzienigheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid” van de NPV. Volgens hem moeten de wegen scheiden als de werkgever vaccineren noodzakelijk vindt. Dat lijkt mij een twijfelachtig advies in dit pandemische tijdsgewricht. Nu de patiëntzorg door personeelstekorten in gevaar is, brengt ontslag namelijk nieuwe gewetensbezwaren met zich mee.

Zorgverleners zouden op basis van christelijk-zorgethische waarden, zoals ”niet schaden”, een vaccinatie ernstig in overweging moeten nemen, bepleitten prof. dr. Henk Jochemsen en prof. dr. Thijs Tromp (RD 5-1). Wie de tanden stukbijt op Zondag 10, heeft wellicht behoefte aan degelijke Bijbelse argumenten. Naastenliefde is zo’n argument. Zij vormt de basis van de eerdergenoemde christelijk-zorgethische waarden en reikt verder dan „gij zult niet doden.” Naastenliefde is een diepe bewogenheid met het welzijn van de (kwetsbare) medemens.

Schijntegenstelling

Als wij dit argument bij het inentingsdebat betrekken, verschuift de focus van het individu met zijn geloofsbeleving en eigen verantwoordelijkheid („Belemmert vaccineren mijn rotsvaste geloofsvertrouwen in Gods Vaderlijke voorzienigheid?”) naar de gemeenschap („Dien ik met een vaccinatie mijn naaste?”). Het gebod van naastenliefde maakt zorgplicht tot christenplicht. Dit Bijbelse argument biedt gewetensbezwaarde zorgverleners de geestelijke ruimte om, naast Gods voorzienigheid, ook de dringende roep om hulp vanuit de maatschappij serieus te overwegen.

Gehoorzaamheid aan God is belangrijker dan de zorg voor de medemens, beweren vaccinatietegenstanders als Van der Tang. Deze schijntegenstelling gaat eraan voorbij dat ook naastenliefde een gebod is. Vraagt God dat wij ons in navolging van Jezus bekommeren om onze medemens of ons terugtrekken omdat wij ons willen overgeven aan wat wij zien als de voorzienigheid Gods?

Immense patiëntstroom

Het argument van naastenliefde is ook relevant voor christenen buiten de zorg. Dat heeft te maken met het uiteindelijke doel van vaccineren: groepsimmuniteit. Geen enkel vaccin is 100 procent effectief. Voor een optimale werking moet een bepaald bevolkingspercentage zijn gevaccineerd. De kwetsbare medemens is pas volledig beschermd als deze is omringd door een barrière van gevaccineerde zorgverleners, familieleden en kennissen die het virus niet kunnen overdragen.

Het volledige gebrek aan groepsimmuniteit tegen het coronavirus heeft geleid tot een (in historisch opzicht) uitzonderlijk fenomeen: verdringing in de zorg. De laatste decennia had niet vaccineren relatief weinig consequenties dankzij de beschermende groepsimmuniteit door landgenoten die via het rijksvaccinatieprogramma wel waren ingeënt. Daardoor hadden uitbraken een beperkte omvang en boden ziekenhuizen voldoende plek.

Het coronavirus heeft echter een immense patiëntenstroom op gang gebracht. Ziekenhuizen zitten overvol. Dat gaat ten koste van niet-spoedeisende (maar niet minder belangrijke) operaties en opnames van minder ernstig zieke patiënten. Met alle lichamelijke gevolgen en psychische schade van dien. Iedere coronabesmetting die leidt tot een ziekenhuisopname heeft dus gevolgen voor andere patiënten. Vaccinatie kan verdringing in de zorg beperken en zo een daad van naastenliefde zijn.

Vaccineren is geen individuele maar een gemeenschappelijke kwestie. In deze ontwrichtende coronapandemie heeft een keuze voor of tegen inenten veel impact op anderen. Daarom moet iedere christen een coronavaccinatie serieus in (her)overweging nemen en zich daarbij ook bezinnen op het gebod van naastenliefde. Wellicht opent zich zo een weg naar de vrijmoedigheid om zich te laten vaccineren.

De auteur is basisarts en masterstudent filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen.