Mijn werk bracht me naar een verlaten dorp ergens in het oosten van Ethiopië, waar ik mezelf onder een boom opvouwde op een krukje en Haji interviewde. Haji is een van de weinige mensen in dit dorp die naar school ging. Hij is gezegend met het geheugen van een olifant. Zo’n beetje elke avond gaan de kinderen uit het dorp in een kring rond de man zitten om naar zijn sterke verhalen vol wijze lessen te luisteren.

Terwijl de stedelijke gebieden in Ethiopië in rap tempo moderniseren, zijn de verhalen van storytellers in afgelegen gebieden nog steeds een van de weinige traditionele bronnen van vermaak.

Een van de bekendste verhalen gaat over een rijke man, Haptom, die een wedstrijd uitschrijft. Wie het lukt om een nacht zonder vuur, eten, kleding of gezelschap bovenop de top van een berg te staan, krijgt een stuk land. Een arme jongen, Arha, gaat de uitdaging aan en verblijft een nacht op de bergtop. Bibberend van angst staart hij naar een vuurtje op de berg tegenover hem.

Als de jongen ’s ochtends beneden komt en van het vuurtje vertelt, beslist Haptom dat Arha valsspeelde en geen land krijgt. Verdrietig vertelt Arha het verhaal aan een wijze man. Die besluit Haptom voor een groot feest uit te nodigen Terwijl de uren verstrijken, komen er heerlijke geuren uit de keuken, maar wordt er geen voedsel geserveerd. „Waarom nodig je ons uit op een feest zonder ons eten te geven?”, vraagt Haptom aan de wijze man. Als de jongen op de berg zich warmde aan een vuurtje dat hij amper kon zien, dan ben jij gevoed door de geur van het eten”, antwoordt hij. Dan realiseert Haptom dat hij fout zat en geeft de arme jongen alsnog een stuk land. De les: ook als je rijk bent, kun je niet zomaar alles doen.

Hoewel de vertelcultuur rond al die eeuwenoude mythes, sprookjes en sages langzaam uitsterft, blijft het vertellen van verhalen in Ethiopië een onverminderd populaire manier om iemand iets te zeggen. Soms gaat dat zingend: als een vrouw in het dorp van Haji door haar man wordt mishandeld, zal ze een lied zingen om de dorpsoudsten daarop te attenderen. Toen Haji zijn oog op een meisje liet vallen en met haar wilde trouwen, bezong hij zijn liefde voor haar voor de oudsten van het dorp, om zo toestemming voor het huwelijk te vragen. En tijdens het huwelijk vertelden de dorpsbewoners zingend hoe het kersverse stel een succesvol huwelijk kon hebben.

Hoewel ik m’n eerste serenade nog moet beleven, wordt er ook in stedelijk gebied veel op die manier. Een tijdje terug vertelde mijn hulp me over ‘haar vriendin’, die haar dochter zomaar overal liet spelen. Op een dag was de vriendin het meisje uit het oog verloren en was het kind op haar hoofd gevallen. Een slechte moeder was het, die vriendin van haar, concludeerde m’n hulp. Pas later drong het tot me door wat de verborgen boodschap van dit out-of-the-blue-relaas was geweest. Dat was veel te laat voor een beledigde reactie – al zou die dan ook weer veel te Nederlands zijn geweest. Wie de schoen past, bijte op z’n tong en trekke hem nederig aan.

Zo ondubbelzinnig is de moraal van dit verhaal.