Dat zegt Leonid Mikhovic, voorzitter van de Bond van Baptisten in Wit-Rusland en rector van Minsk Theological Seminary, over het meeleven uit het Westen. Hij promoveerde vrijdag aan de Vrije Universiteit Amsterdam op een onderzoek naar de eredienst van baptisten in Wit-Rusland.

Een baptistendienst in Oost-Europa is doorgaans erg traditioneel en door de decennia heen nauwelijks veranderd. Mikhovic deed er voor zijn proefschrift ”Traditional Worship in Baptist Churches in Belarus: Fоrmation, Features, and Internal Conflicts” uitgebreid onderzoek naar. „Essentiële componenten zijn de prediking –meestal twee of drie preken–, zingen en een gemeenschappelijk gebed door alle leden van de kerk”, zo licht hij desgevraagd toe.

„Gebed en muziek zijn wezenlijk. We noemen ons kerkgebouw een ”gebedshuis”. Tijdens het gemeentegebed bidden twee tot vijf broeders en zusters om de beurt enkele minuten hardop en sluit de prediker met gebed. Het avondmaal is ook erg belangrijk, al wordt het één keer per maand bediend en maakt het nog geen deel uit van de traditionele wekelijkse eredienst. Leden worden geacht zich er tevoren goed op voor te bereiden.”

Beperkte preken

In zijn proefschrift citeert Mikhovic de Noord-Amerikaanse baptistentheoloog Steven Harmon, die stelt dat baptisten zichzelf wel „mensen van het Boek” noemen, maar tijdens hun diensten horen zij feitelijk heel weinig van de Schrift. De tekstkeus wordt bepaald door de voorganger en sommige Bijbelboeken of gedeelten komen nooit aan bod. Predikers kennen feitelijk een beperkte Bijbelse canon.

Mikhovic: „Je hoort tijdens een dienst van twee uur vaak hooguit tien tot vijftien verzen uit de Bijbel. Weinig kerken kennen Bijbellezing als een zelfstandige component van de eredienst. Ze horen veel óver de Bijbel, maar niet veel ván de Bijbel. Veel voorgangers prediken niet systematisch vanuit de hele Bijbel, zodat gemeenten daarom te weinig evenwichtig voedsel krijgen.”

Is er ook discussie over het gebruik van moderne muziekinstrumenten?

„Dat was vooral in het verleden het geval, maar we besteden er geen aandacht meer aan. Gemeenten kiezen hun eigen manier van aanbidding. Sommigen zijn sterk gekant tegen drums in een poging om wereldse invloed te vermijden, anderen keren zich weer tegen piano en zangkoren omdat ze voor deze tijd relevant willen zijn en daar past volgens hen een al te traditionele stijl niet bij.”

Het isolement en de marginalisering van gelovigen in de Wit-Russische samenleving droegen bij aan de versteviging van de banden bínnen de kerk, zo stelt Mikhovic. „Die band werd vooral geïntensiveerd door huwelijken uitsluitend tussen de kerkleden. De kerkdienst werd een veilige plek voor gelijkgestemden die vreemdeling waren in hun eigen land. Dat gold voor de Sovjettijd, maar gaat nog steeds op. Dat neemt niet weg dat onze kerken invloed kunnen uitoefenen via scholen, universiteiten en arbeidsplekken. Ze helpen mensen in nood, verzorgen gehandicapten, bezoeken ziekenhuizen en nodigen kinderen uit naar de zondagsschool.”

Hoe staat het met de vrijheid van godsdienst in Wit-Rusland? Westerse media en dissidenten in Wit-Rusland maken zich grote zorgen.

„De situatie is veel beter dan in de Sovjettijd. We hebben veel mogelijkheden om onze overtuigingen uit te dragen, zoals door het theologisch onderwijs, het drukken van Bijbels, het eigendomsrecht van kerkgebouwen en het uitnodigen van mensen voor de kerkdienst. Maar er zijn beperkingen. Het is niet gemakkelijk om een officiële status te krijgen voor bepaalde gebedshuizen. Zo kunnen we geen nieuwe kerken registreren in Minsk. Sommige gemeenten komen noodgedwongen in eigen huizen bijeen, die officieel zijn geregistreerd als privé. Ook is het bijna onmogelijk om officieel openbare ruimte te huren voor bijeenkomsten. Twee jaar geleden kregen we geen toestemming voor een evangelisatiecampagne met Franklin Graham. Het totale aantal van onze kerken bedraagt twintig, waarvan er zes niet-geregistreerd zijn. Maar deze kerken verzorgen dan diensten onder de paraplu van andere gemeenschappen of ontmoeten elkaar op het seminarie.”

Rusland kent nog steeds niet-geregistreerde baptisten. Wit-Rusland ook?

„Bij mijn weten zijn er ongeveer zeventig niet-geregistreerde baptistengemeenten in Wit-Rusland. Ik heb veel familieleden onder hen. We hebben als baptistenunie goede relaties met hen op persoonlijk vlak, maar zij zijn er niet aan toe om nauwe relaties met ons aan te gaan. Ze volgen overigens nog trouw de traditionele vorm van eredienst.”

Wat is de invloed van decennia van atheïsme en communisme op de bevolking in Wit-Rusland, met name op jongeren?

„Jonge mensen, zoals mijn drie kinderen van 10 tot 27 jaar oud, weten bijna niets over de tijd van het communisme, Brezjnev, of zelfs Lenin. Ze zijn er niet geïnteresseerd in. Internet, televisie en open grenzen hebben een groot verschil gemaakt. Veel ouderen leven nog steeds met herinneringen aan de communistische propaganda. Ze zijn bijvoorbeeld bang voor baptisten of pinkstermensen. Dat is bij een nieuwe generatie niet meer het geval. We hebben weliswaar geen nauwe relatie met de Orthodoxe Kerk, maar de betrekkingen tot charismatische en pinkstergemeenten zijn over het algemeen goed. Als leiders komen we regelmatig bijeen om samen te bidden en kerkelijke zaken te bespreken.”