Vijf jaar geleden werd er ook feest gevierd, tijdens het 25-jarig regeringsjubileum van koning Harald. Het grote verschil met nu is dat er toen royaal met festiviteiten en feestelijke bijeenkomsten werd uitgepakt. Een uitgebreid familiediner, een dankdienst en een keur aan wintersportactiviteiten die rond het koninklijk paleis plaatsvonden. Tienduizenden Noren trotseerden de kou en kwamen naar Oslo voor de feestelijkheden.

Koning Harald werd tijdens het jubileum flink in de watten gelegd. Eén geschenk sprong eruit: het koninklijk paar kreeg een beeldentuin cadeau, vernoemd naar kleindochter prinses Ingrid Alexandra. De tuin werd ingericht in een deel van het park van het koninklijk paleis in Oslo.

Naast materiële cadeaus kreeg de Noorse vorst ook een mentale opsteker: hij mocht rekenen op flinke steun vanuit de Noorse samenleving. Dat bleek uit een opiniepeiling die ter gelegenheid van zijn zilveren regeringsjubileum werd uitgevoerd in opdracht van een Noorse televisiezender. Ruim twee derde van de ondervraagden gaf aan de monarchie te steunen. De Noorse premier Solberg vatte het algemene gevoelen over het koningspaar samen in de kernachtige conclusie: „Ze doen het erg goed.”

Stabiele factor

Vanwege het coronavirus vonden er de afgelopen dagen geen grootse en massale vieringen plaats, maar de waardering voor koning Harald werd opnieuw geuit. De conclusie is lovend: koning Harald wordt al dertig jaar als een stabiele factor voor Noorwegen gezien. En dat zal de Noorse vorst ongetwijfeld nog steeds als een cadeau beschouwen. Want als er één tegen opzag om het koninklijke ambt over te nemen, was hij het wel. „Het was geen makkelijke taak”, blikte de Noorse koning enkele jaren geleden terug in een interview. „Ik was doodsbang. Als ik heel eerlijk ben, was ik er zeker van dat ik de taak niet aan zou kunnen. Mijn vader was onvoorstelbaar populair.”

Dertig jaar geleden, op 17 januari 1991, werd Harald koning van Noorwegen. Die nacht overleed namelijk zijn vader, koning Olav V, aan een hartaanval terwijl hij naar het nieuws zat te kijken: de Golfoorlog was net uitgebroken. Harald kwam daar later op terug met de woorden: „Hij was het eerste oorlogsslachtoffer, zij het via de tv. Mijn vader was ervan overtuigd dat Wereldoorlog III was uitgebroken en wilde daar geen getuige van zijn.”

Na de dood van Olav sprak Harald vrijwel meteen tijdens een buitengewone vergadering in het Koninklijk Paleis en hield een toespraak voor de televisie als de nieuwe koning. In een terugblik op dat moment herinnert de koning zich nog heel goed wat hij na zijn toespraak deed: „Na de televisie-uitzending keek ik uit over de Slottsplassen (het plein voor het paleis) en zag daar mensen arriveren met bloemen en kaarsen voor de overleden koning. Dat hadden we nog niet eerder gezien en het ontroerde me zeer.”

Familie

Voor Harald brak een intensieve periode aan. De ietwat verlegen kersverse koning koos vrijwel direct voor een andere aanpak dan zijn vader. Bij zijn eedsaflegging in het parlement maakte hij meteen duidelijk dat hij het werk zou doen samen met zijn vrouw, koningin Sonja. Dat was voor de Noren wel even wennen. Olav was tijdens zijn hele koningschap weduwnaar geweest; Noorwegen had al meer dan vijftig jaar geen koningin meer gehad, laat staan een koningin die door haar man bij zijn taak werd betrokken. „Wij stellen ons leven in dienst van Noorwegen”, beloofde Harald op zijn eerste werkdag als koning.

En dat hebben de koning en koningin gedaan, concluderen de Noren na dertig jaar. Tijdens belangrijke en emotionele momenten in de Noorse geschiedenis was de koning zichtbaar. Zo was Harald er voor de nabestaanden van de terreuraanvallen van Anders Breivik in 2011.

Ook werd koning Harald populair door de wijze waarop hij zich als familieman profileerde. Dat zijn zoon, kroonprins Haakon, met burgermeisje Mette-Marit wilde trouwen, was geen direct probleem voor Harald en Sonja. Marius, de zoon uit een eerdere relatie van Mette-Marit, werd liefdevol opgenomen in de koninklijke familiekring.

Toen Haralds dochter, prinses Märtha Louise, aankondigde met engelen te kunnen praten en een alternatieve spirituele school begon, haalde haar vader in overleg het precikaat Koninklijke van haar titel, zodat ze meer bewegingsruimte had en wat meer afstand tot het koningshuis. En ook op de scheiding van Märtha Louise en Ari Behn (hij overleed in 2019) reageerde hij kalm met de mededeling dat ze nog gewoon tot de familie behoorden.

Troonrede

Volgende maand hoopt koning Harald de leeftijd van 84 jaar te bereiken. Ondanks zijn hoge leeftijd denkt de koning niet aan een troonsafstand. Toen Harald 80 jaar werd, herhaalde hij zijn standpunt nog maar weer eens: „Ik heb een eed afgelegd op de grondwet. Voor mij is die eed mijn leven lang van kracht. Van aftreden kan geen sprake zijn, tenzij ik van mijn kinderen een duidelijk signaal krijg dat het tijd is.” De koning staat daarmee in de Noorse traditie, want zowel vader koning Olav V als groot­vader Haakon VII bleef tot zijn dood koning.

Harald en Sonja worden gesteund door zoon Haakon en schoondochter Mette-Marit. „We zijn een team van vier”, stelde Harald de afgelopen jaren meerdere malen vast. Die hulp kan het koninklijk paar goed gebruiken, want Haralds gezondheid laat al langere tijd te wensen over. In 2003 werd er blaaskanker bij de koning geconstateerd. Hij werd daaraan succesvol geopereerd, waarna hij stopte met roken. In 2005 werd hij gedotterd. Kroonprins Haakon verving zijn vader beide keren als regent.

In oktober vorig jaar was Harald een tijdje uit de running omdat er bij hem een hartklep vervangen moest worden in het universiteitsziekenhuis van Oslo. Kroonprins Haakon trad tijdens het ziekteverlof van zijn vader opnieuw op als regent. Dat betekende dat hij de troonrede moest voorlezen bij de opening van het nieuwe zittingsjaar van de Storting, het Noorse parlement.

Toen de koning begin november weer aan het werk ging, volgde al snel een nieuwe teleurstelling: Harald en Sonja gingen uit voorzorg in quarantaine, omdat een medewerker van het paleis besmet bleek met het coronavirus.

De coronacrisis stempelt ook nu het leven van het Noorse koninklijk paar. In zijn nieuwjaarstoespraak vertelde de koning dat hij en koningin Sonja het sociale contact hebben gemist en de mogelijkheid om door Noorwegen te reizen en mensen te ontmoeten. „De koningin en ik missen het net als zo veel andere grootouders om onze kinderen en kleinkinderen te omhelzen. Maar we hopen van harte dat we veel terugkrijgen in het nieuwe jaar.”

Burgermeisje

Tijdens jubilea van koning Harald wordt niet alleen zijn koningschap onder de loep genomen, maar wordt ook vrijwel altijd teruggeblikt op zijn privéomstandigheden. De liefdesgeschiedenis tussen Harald en Sonja is op zijn minst bijzonder te noemen. In interviews praten de koning en koningin daar openhartig over. Er moest namelijk heel wat overbrugd worden voordat de twee in het huwelijk konden treden. Sonja Haraldson was een burgermeisje en dat feit was jarenlang een obstakel om toestemming te krijgen voor hun huwelijk.

Harald en Sonja waren begin twintig toen de liefde tussen hen opbloeide, maar ze moesten maar liefst negen jaar wachten voordat het Noorse parlement en Haralds vader koning Olav V instemden met een huwelijk.

Harald twijfelde in die periode niet aan zijn liefde voor Sonja, maar heeft het wel als een zeer moeilijke tijd ervaren. In een documentaire ter gelegenheid van zijn zilveren regeringsjubileum legt de koning uit dat hij zo blij was met Sonja, maar dat tegelijkertijd zijn geweten aan hem knaagde, omdat hij inging tegen zijn vader. Harald bleef Sonja in het geheim ontmoeten, terwijl het hof steevast ontkende dat er een verhouding was.

Het leek erop dat onder andere ontwikkelingen in andere vorstenhuizen de Noorse stemming deden kantelen. Prinses Beatrix trouwde in 1966 met Claus en kroonprinses Margrethe van Denemarken trouwde een jaar later met Henrik, ook een partner zonder koninklijk bloed. Uiteindelijk verzachtte de starre houding en op 29 augustus 1968 konden Harald en Sonja eindelijk trouwen.

Het paar kreeg twee kinderen: prinses Märtha Louise (1971) en Haakon Magnus (1973). Omdat destijds volgens de wet meisjes geen koningin konden worden, werd Haakon troonopvolger. Inmiddels is dat aangepast: Haakons dochter prinses Ingrid Alexandra wordt gewoon kroonprinses als Haakon zijn vader opvolgt.