Op de jaargrens hebben we de neiging om ons te bezinnen op de toekomst. Hoe ziet die er voor de kerk uit? Volgens velen is de kerk een achterhaald instituut. Er zijn door krimp leegstaande kerkgebouwen en statistisch gezien is kerkverlating al jarenlang een duidelijk waarneembare tendens. Voor menigeen staat het onomstotelijk vast: „de kerk heeft haar langste tijd gehad.”

Men wijst dan bijvoorbeeld op de grote veranderingen in de samenleving. We kijken heel anders naar verbanden en verhoudingen dan enkele tientallen jaren geleden. We leven in een ”netwerksamenleving”. Het ICT-tijdperk opent haast ongekende mogelijkheden om je eigen interesses en keuzes te verwezenlijken. Daarbij speelt de individualisering een grote rol. Langdurige bindingen in grotere verbanden worden vaak als knellend ervaren. Zelfontplooiing scoort hoger dan echt investeren in andere mensen en grote levensverbanden.

Het is niet realistisch als we zulke tendensen voor kerk(mensen) negeren. Mogelijk dachten we te lang dat de gereformeerde gezindte nog als een soort reservaat te conserveren is. Met bepaalde groepscodes zou de eigenheid dan veiliggesteld kunnen worden. Steeds meer zal blijken dat hier ten diepste het fundament voor een gegarandeerde toekomst van de kerk niet ligt. Dat moeten we hoognodig onderkennen.

In onze bezinning op de toekomst van de kerk verdienen een paar wezenlijke noties de aandacht. De eerste is die van de kerk als vangnet. Voor velen in de moderne samenleving geldt ten diepste dat ze geen echt houvast meer hebben. De samenleving verkilt en verhardt veelal. Dat treft vooral degenen die niet echt mee kunnen komen, doordat ze van hun jeugd af op achterstand staan. Ze verloren hun werk en balanceren op de grens van het bestaansminimum. Juist nu zullen de aantallen in de rand van de samenleving verder toenemen. Eenzaamheid en psychische nood vormen een enorm probleem, juist ook onder jongeren. We hadden mooie woorden bedacht, zoals participatiesamenleving. Maar een mens wil gezien en gehoord worden.

De kerk mag juist nu deze nood niet negeren. Zij is geroepen tot omzien naar kwetsbaren en eenzamen die de boot dreigen te missen. Christenen leven immers vanuit de gezindheid van Christus en dat impliceert ook dienstbaarheid voor medemensen aan de rafelrand van de samenleving.

Soms bekruipt me het gevoel dat we in delen van de gereformeerde gezindte ons vooral bezighouden met vissen in ons eigen aquarium. We klagen over de geesteloosheid in deze tijd. Als de Heere ons er niet voor bewaart, nestelt zich ondertussen op de bodem van ons hart een stuk zelfingenomenheid. We menen dat het bij ons dan gelukkig toch nog anders is dan in de wereld en de verwereldlijkte godsdienst. Maar kennen we ons hart echt? Zien we scherp de armoede en verkapte hoogmoed van ons kerkelijk bedrijf?

De kerk heeft alleen toekomst als zij weer oog krijgt voor haar taak op de wereldzee. Mensen vangen is de kern van haar roeping. Dat kan de kerk alleen als zij dicht bij de Grote Visser der mensen leeft. Als Zijn zondaarsliefde haar hart in vuur en vlam zet, dan blijft dat niet beperkt tot een binnenbrand. Oprechte liefde is een krachtig wapen in de geestelijke strijd tegen de misleidende ‘phishingtechniek’ van de duivel. De boze maakt met leugen en haat mens en samenleving kapot!

De kerk vist totaal anders. Innerlijk met ontferming bewogen, gaat ze eropuit met het net van het Woord. Vaak begint die visserij heel dichtbij. Een bewogen woord, een liefdevolle daad. De ander echt zoeken en zien is essentieel. In gebed en met verwachting ziet de kerk uit naar Gods tijd om door genade mensen te mogen vangen voor het Koninkrijk. Gedreven door de Heilige Geest, leeft de kerk in het heden juist sterk toekomstgericht. Ze mag A. D. 2021 met haar visnet teken zijn van hoop, want ware liefde heeft toekomst.

De auteur is emeritus hoogleraar Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Weerwoord gaat in op vragen over het christelijk geloof. >>rd.nl/weerwoord