Als u zich eenzaam voelt, zou u dan een robot als maatje willen? Eentje met een schattig gezichtje met ogen en wangen en die u ’s morgens vriendelijk begroet met: „Goedemorgen. Heb je goed geslapen?” En daar blijft het niet bij. De robot herinnert je ook aan bepaalde afspraken en kan gebaren maken die je leuk vindt.

​Is een dergelijk apparaat gewenst? Nou, in Japan zijn deze sociale robotten voor menige oudere een uitkomst. Eenzaamheid is in de sterk vergrijsde Japanse samenleving een groot probleem. Zelfs zo erg dat veel oude mensen een hele week niemand spreken en daarom blij zijn met een robot als maatje.

In Nederland kunnen we ons zoiets misschien niet voorstellen. Weliswaar rukt ook bij ons het gebruik van robotten in de zorg op, maar als het gaat om eenzaamheid kijken wij toch eerder naar echt menselijk contact. En terecht. Maar als we sociale robotten buiten de deur willen houden, dan moet er wel wat veranderen in onze samenleving.

Ook in Nederland kampen veel mensen met eenzaamheid. Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat in 2019 bijna een op de tien Nederlanders zich erg eenzaam voelde. Daarbij kan het gaan om emotionele eenzaamheid (het missen van iemand die heel dicht bij je staat), sociale eenzaamheid (het missen van een kennissenkring) en existentiële eenzaamheid (een gevoel van vervreemding ten opzichte van de maatschappij).

Eenzaamheid is van alle leeftijden. Maar de groepen die er vaker mee te maken hebben, zijn ouderen, alleenstaanden en alleenstaande ouders.

Het tegengaan van eenzaamheid is verre van eenvoudig, omdat verschillende ontwikkelingen in onze neoliberale maatschappij er juist voor zorgen dat mensen meer op zichzelf zijn aangewezen. Duidelijke voorbeelden hiervan zijn de individualisering en de nadruk op eigen verantwoordelijkheid. Mensen moeten zelfredzaam zijn. Maar dat uitgangspunt werkt in de zorg lang niet altijd en zeker eenzame mensen zijn er niet mee geholpen. Ze weten meestal niet hoe ze het zelf moeten oplossen.

Belangrijk is daarom dat er meer oog voor de aanpak van eenzaamheid komt. Zeker nu, want in deze coronatijd is het probleem door de contactbeperkende maatregelen nog groter geworden. Die aanpak vergt een brede inzet van vooral overheid, werkgevers, de zorg en maatschappelijke organisaties.

Daarnaast geldt dat iedereen een steentje kan bijdragen. Dat kan heel praktisch door bijvoorbeeld een praatje te maken met een oudere of een eenzaam iemand te bezoeken. Dit zou een goed voornemen voor dit nieuwe jaar kunnen zijn. Voorkomen moet worden dat mensen voor een gesprekje alleen nog bij een robot terechtkunnen.

Christenen kunnen bij de aanpak het voortouw nemen, zo blijkt uit een recent onderzoek in Rotterdam. Levensbeschouwelijke organisaties als kerken spelen er een grote rol bij de ondersteuning van kwetsbare mensen. Natuurlijk gaat het daarbij niet alleen om eenzaamheid, maar die hoort er wel bij.

Juist in deze donkere en eenzame tijd moeten christenen hun kaars niet onder de korenmaat steken. Door de Bijbelse naastenliefde in de praktijk te brengen, kunnen zij iets laten zien van het ware Licht.

De auteur is adjunct-hoofdredacteur bij het Reformatorisch Dagblad