Het toepassen van de onderzoeksresultaten van het Pfizervaccin op de dagelijkse praktijk van de epidemie is de auteurs onvoldoende gelukt. Het nut van het besproken vaccin is namelijk niet alleen afhankelijk van de effectiviteit van het vaccin, maar ook van de omvang van de epidemie. De auteurs houden hier bij hun berekeningen helaas geen rekening mee, terwijl dat essentieel is voor een goede waardering van het vaccin.

Risicogroepen

Duidelijk is dat er tijdens het onderzoek relatief weinig besmettingen plaatsvonden onder de proefpersonen (0,7 procent). Het aantal besmettingen tijdens de huidige, tweede golf is echter vele malen groter, waardoor ook het nut van het vaccin toeneemt (circa 3,3 procent bewezen besmette Nederlanders in de tweede golf tot nu toe; als we de niet-getesten meerekenen, is het aantal besmette personen vermoedelijk een stuk hoger). Als we hiervan uitgaan, zouden dertig personen met het Pfizervaccin gevaccineerd moeten worden om één besmetting te voorkomen. Dit in tegenstelling tot de in het artikel genoemde 140 te vaccineren personen om één besmetting te voorkomen.

We kunnen het rekensommetje uitbreiden. Laten we er voor een gedachte-experiment van uitgaan dat het vaccin zijn effectiviteit behoudt en er in 2021 zonder verder ingrijpen 2 miljoen besmettingen plaatsvinden. Om één besmetting te voorkomen, zijn dan nog negen vaccinaties noodzakelijk.

Kortom, hoe harder het virus om zich heen grijpt, hoe groter het effect van het vaccin is. Het effect wordt verder vergroot omdat ieder ‘beschermd’ persoon anderen niet besmet.

Dit is een rem op de exponentiële toename van het aantal besmettingen (genoeg medische behandelingen kennen een veel geringer effect). Navenant daalt ook het aantal personen met ernstige ziekteverschijnselen. Dit geldt te meer als voornamelijk risicogroepen worden gevaccineerd. Deze gedachte van de auteurs is wat mij betreft het overwegen waard.

Kerkgang

Een moeilijkheid bij alle berekeningen is dat we niet weten hoe lang de epidemie aanhoudt en hoeveel mensen er besmet raken als er niet wordt ingegrepen. Naar schatting is momenteel ruim 10 procent van de bevolking besmet geraakt met het virus, en dat terwijl er allerlei remmende maatregelen van kracht waren. Het virus is tevens ook sterk aanwezig in de ons omringende landen. Daarbij komt dat het voor ons steeds moeilijker wordt om ons aan de beperkende maatregelen te houden. De verwachting is daarom reëel dat nog miljoenen Nederlanders met het virus besmet zullen raken in de komende jaren.

Daarmee is aannemelijk dat een vaccin belangrijke individuele en maatschappelijke belangen dient. Naast het belang voor de persoonlijke gezondheid valt te denken aan de ernstige overbelasting van de zorg, de economische gevolgen van de epidemie en niet in de laatste plaats de versnelde normalisering van menselijk contact en de kerkgang.

Inconsistent beleid

Net als de auteurs vind ik een vaccinatieplicht of vaccinatiedrang onwenselijk, maar hun statische argument is mijns inziens niet steekhoudend. Dat neemt niet weg dat er wel goede argumenten zijn tegen een vaccinatieplicht. Het eerste en belangrijkste argument betreft de gewetensvrijheid en de bescherming van de lichamelijke integriteit. Een tweede argument betreft de inconsistentie in overheidsbeleid. Als een suikertaks momenteel als betutteling wordt gezien, dan is een vaccinatieplicht betutteling in het kwadraat.

Als derde argument geldt het geneeskundige principe ”primam non nocere”, ofwel ”voorkom in de eerste plaats schade.” Hoewel er vooralsnog geen disproportionele bijwerkingen van het vaccin bekend zijn, is er op dit moment geen hard bewijs dat dit ook voor de lange termijn geldt. De overheid neemt een grote verantwoordelijkheid als vaccinatie dan toch verplicht wordt gesteld.

Afweging

De afweging om wel of niet te laten vaccineren, is persoonlijk en mag niet onder dwang plaatsvinden. Het geweten en de beleving van Zondag 10 van de Heidelbergse Catechismus spelen hierin een rol. Laten we, ook onder ons, ver blijven van gewetensdwang en ruimte geven aan verschillende overtuigingen.

Ook het beschermen van anderen en de eerdergenoemde maatschappelijke belangen kunnen argumenten zijn in de afweging. Voor wat betreft de veiligheid van het vaccin is het relevant het risico op een ernstig beloop van Covid-19 af te wegen tegen een risico op bijwerkingen van het vaccin op lange termijn.

Gezondheidsrisico

De sterke (maatschappelijke) focus op de veiligheid van het vaccin is terecht, maar moet ook in het juiste perspectief worden geplaatst. Er zijn in het dagelijks leven veel handelingen met een potentieel gezondheidsrisico. Denk aan wat we eten, hoe we ons verplaatsen (auto versus fysiek) en het gebruik van alcohol en tabak. De vraag is of we daar net zo kritisch op zijn als op het vaccin.

In dit perspectief bezien en mede na goedkeuring door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) lijken de risico’s van het Pfizervaccin proportioneel.

De auteur is huisarts in Ouderkerk aan den IJssel.