„De inzet van een vaste jeugdhulpverlener op de basisschool kan het verschil maken”, betoogden Anne van Berkum en Wim Heenck van KOC Diensten (RD 1-12). Zij haakten in op het promotieonderzoek van socioloog Wim Dekker over de rol van het gezin in de hulpverlening (RD 24-11). In mijn werk heb ik dagelijks te maken met het gezin als leefomgeving waarbinnen kinderen opgroeien.

Als jeugdverpleegkundige werk ik in de jeugdgezondheidszorg op basisscholen. Die heeft kinderen van 0 tot 18 jaar op het oog. Aan ons werk ligt een wettelijk kader ten grondslag. Het is in Nederland uniek georganiseerd. Niet overal op de wereld is dit zo. We zien ongeveer 95 procent van de kinderen in Nederland. Dat doen we bij de organisatie waar ik werk door middel van vaste gezondheidsonderzoeken op 5- of 6-jarige leeftijd en bij 10- en 11-jarigen. Daarnaast zijn de jeugdarts en ik beschikbaar om op indicatie een afspraak te maken met ouders en kinderen. Een indicatie is bijvoorbeeld dat een ouder vragen heeft over de opvoeding, zindelijkheid en de seksuele ontwikkeling, of over pesten op school.

In de preventieve gezondheidszorg hebben wij veel kennis van een normale en gezonde ontwikkeling van kinderen. Deze kennis delen wij met ouders en scholen in bijvoorbeeld een zorgoverleg met de intern begeleider van de school. In het zorgoverleg zijn we vraagbaak voor de school, kunnen we normaliseren (dat is: vertellen wat eigenlijk past bij een normale gezonde ontwikkeling). Onze adviezen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Richtlijnen in de jeugdgezondheidszorg zorgen ervoor dat wij ”evidence based” werken.

Jeugdgezondheidszorg dichtbij

De spreekuren van de jeugdarts en de jeugdverpleegkundige vinden plaats op school, dicht bij de leefomgeving van het kind. Laagdrempelig, beschikbaar in de woonwijk. In mijn werk vind ik het van groot belang het kind te zien in de context. We werken aan de hand van methodieken gericht op het boven tafel krijgen van die context. Daardoor komen mogelijke positieve, belemmerde en beschermende factoren rond een kind aan het licht.

Samen met de ouder schat ik de zorgbehoefte in. Zo ga ik met kinderen in gesprek over wat de echtscheiding van ouders voor het kind betekent. Ik vraag met wie ze hierover kunnen praten en dat hoofdpijn of buikpijn een teken kan zijn van het vol zitten van verdriet en boosheid en dat praten over gevoelens belangrijk is. Pesten bespreek ik met het kind aan de hand van mijn beestenboel, speelgoeddieren. Zo komen de leeuw, de schildpad en de pauw langs. Wat heeft het kind nodig om te reageren als een pauw? (Als een pauw reageren houdt in: rechtop staan, ”stop, hou op” zeggen en de hulp van de leerkracht inroepen.)

Oog voor kind en ouders

Ook bespreek ik dagelijks met ouders waar zij tegen aanlopen in de opvoeding. Samen kijken we naar wat ouders kunnen inzetten. Naast de kerntaken van de jeugdgezondheidszorg (signaleren, adviseren, vaccineren en de ontwikkeling van kinderen monitoren) verwijzen wij zo nodig door. De jeugdgezondheidszorg werkt, door het gesprek met ouders aan te gaan, aan het versterken van de weerbaarheid van kinderen. Als jeugdverpleegkundige ben ik een vaste hulpverlener op school. Zo kan ik het verschil maken.

In het artikel van Van Berkum en Heenck kwam naar voren dat „in veel situaties ondersteuning vanuit jeugdhulp erg laat wordt ingezet. Door vroegsignalering en vroegpreventie is hier nog winst te behalen.” Precies, maak daarom gebruik van de doktersassistente, de jeugdarts en de jeugdverpleegkundige op school. Wij zijn bij uitstek al meer dan honderd jaar gratis beschikbaar voor ouders, kinderen, directeuren en intern begeleiders. Preventie is onze expertise.

Zaken die veelvuldig op mijn spreekuur langskomen, zijn zorgen over de veiligheid en het welbevinden van een kind, onbegrensd schermgedrag, slecht slapen, overgewicht, ondergewicht. Het mooie van de preventieve gezondheidszorg is dat ik het met ouders ook kan hebben over wat normale problemen zijn in de opvoeding van kinderen. Deze kennis helpt om medicalisering in jeugdhulpland tegen te gaan. Vanzelfsprekend werk ik nauw samen met de sociale wijkteams van de gemeente, het schoolmaatschappelijk werk en gedragsconsulenten op school.

Mijn drijfveer is om met mijn werk ten dienste te staan van mijn Schepper, de ouders en de kinderen die ik ontmoet. Door als professional in de jeugdgezondheidszorg handen en voeten te geven aan preventie en empathie vanuit het hart. Op alle basisscholen in Nederland en ook op het voortgezet onderwijs is de jeugdgezondheidzorg aanwezig. En daarmee vroegsignalering en vroegpreventie!

De auteur is jeugdverpleegkundige en ambassadeur jeugdgezondheidszorg. Ze schrijft dit artikel op persoonlijke titel.