Hoewel in veel landen blasfemie verboden is, verschilt de handhaving in de praktijk wereldwijd sterk. In bijna de helft (41) van de 84 landen waar blasfemiewetten gelden, worden deze ook door de overheid gehandhaafd. Straffen variëren van een boete tot een gevangenis- of zelfs de doodstraf.

Het onderzoek naar de impact van blasfemiewetten wereldwijd is uitgevoerd door de Amerikaanse Commissie voor internationale religieuze vrijheid (Uscirf). Vorige week verscheen het rapport ”Violating Rights: Enforcing the World’s Blasphemy Laws”.

De onderzoekers stelden over een periode van vijf jaar (2014-2018) 674 strafrechtelijke gevallen vast. Pakistan voert de top-10-lijst aan met 184 incidenten, gevolgd door Iran (96), Rusland (58), India (51), Egypte (44), Indonesië (39), Jemen (24), Bangladesh (19), Saudi-Arabië (16) en Koeweit (15). Opvallend detail: in zeven van deze landen is de islam de staatsgodsdienst.

Slachtoffer

In iets meer dan de helft (51 procent) van de gevallen konden de onderzoekers de religie van de beschuldigde vaststellen. Daarvan was 56 procent moslim afkomstig uit minderheidsstromingen, een kwart van de beklaagden was christen.

Als het aantal blasfemiezaken afgezet wordt tegen de grootte van de minderheidsgroep, dan blijkt dat zo’n groep soms onevenredig vaak voorkomt in de cijfers. In het islamitische Pakistan zijn naar verhouding meer christenen (die naar schatting slechts 2 procent van de bevolking uitmaken) het slachtoffer. Diverse christenen in het land zitten op dit moment in een dodencel, veroordeeld vanwege vermeende blasfemie.

Molotovcocktails

Politici die pleiten voor een verbod op het beledigingen van het goddelijke, stellen dat zulke wetgeving tot minder geweld zal leiden. Maar in werkelijkheid zorgen zulke wetten, ongeacht of ze gehandhaafd worden, voor meer onderdrukking, aldus de onderzoekers. Vaak spelen ook persoonlijke motieven een rol. Wat blasfemiewetgeving extra gevaarlijk maakt, zijn de emoties onder de bevolking, die hoog op kunnen lopen. Dat leidt vaak tot geweld, vernietiging van eigendommen of zelfs de dood van de beschuldigde. Onder de 674 gevallen vonden onderzoekers 78 incidenten van volkswoede, ondanks handhaving door de staat.

Zelfs als overheden de bestaande wetten inzake godslastering niet handhaven, kunnen ze daarmee toch de religieuze vrijheid bedreigen. Boze menigtes nemen dan het recht in eigen hand. In 58 gevallen vond er geweld plaats na geruchten of beschuldiging van godslastering, zonder dat de staat overging tot vervolging.

Alleen al een gerucht bleek eind vorige maand voldoende om tientallen islamitische inwoners van het Egyptische dorp Barsha op de been te krijgen. Gewapend met stenen, stokken en molotovcocktails trok de menigte richting het huis van een christelijke man die op Facebook een beledigende opmerking over de profeet Mohammed zou hebben geplaatst.

Slechts door tussenkomst van zijn moslimburen ontsnapte de man aan de woedende inwoners. Die richtten zich volgens berichtgeving van diverse hulporganisaties daarna op de plaatselijke kerk, waar de gemeente het begin van het koptische vasten vierde. Een minibus die bij de kerk hoorde, ging in vlammen op.

Vier landen –Pakistan, Bangladesh, Nigeria en Egypte– zijn verantwoordelijk voor bijna 80 procent van alle gemelde incidenten met betrekking tot volkswoede en geweldsdreigingen. Ook hier voert Pakistan de lijst aan met 52 gewelddadige gevallen op een totaal van 136.

Sociale media

De laatste jaren neemt ook de invloed van sociale media toe, stelt het rapport. In meer dan een kwart (27 procent) van de gemelde gevallen van vermeende godslastering speelden sociale media een rol. De platformen die het meest betrokken zijn, zijn Facebook (47 procent), gevolgd door Twitter, Vkontakte, YouTube, Instagram, WhatsApp en Telegram.

Deze mediaplatformen vergemakkelijken niet alleen de verspreiding van vermeende blasfemische boodschappen, ze geven ook bijvoorbeeld religieuze leiders eenvoudiger de mogelijkheid om menigtes te mobiliseren.