Het waren de tegenstrijdige geluiden over ds. Kersten die Bolier prikkelden om zich in de persoon en het werk van de bekende prediker te verdiepen. Dat leverde geregeld verrassingen op. „Bij het doornemen van zijn preken en meditaties trof me de rijke inhoud, maar ook hoe vaak hem zaken worden verweten die gewoon niet kloppen.”

Zoals?

„Ds. Kersten zou geleerd hebben dat Christuskennis niet noodzakelijk is, dat er wedergeboorte zonder geloof kan zijn of dat de evangelieprediking aan onbekeerden uitsluitend bedoeld is tot hun veroordeling. Zo kan ik nog wel even doorgaan. Wie het boek met citaten doorneemt, kan zelf vaststellen of dergelijke opmerkingen terecht zijn of niet.”

”Kersten in quotes” biedt een objectief beeld?

„Volstrekt objectief is een groot woord, maar het geeft wel een evenwichtig beeld. Bij de selectie heb ik me niet in de eerste plaats laten leiden door de vraag of de citaten mij aanspreken, maar vooral of ze de standpunten van ds. Kersten kernachtig weergeven.”

Was er een ontwikkeling in zijn preken?

„Niet wezenlijk, wel in accenten en woordkeuze. In vroegere preken zie je een onbevangenheid die in de loop van zijn leven afnam vanwege externe en interne factoren. Extern de polemiek over de verbonden, intern de toenemende meningsverschillen over de prediking van de beloften. Een dochter van ds. Kersten vertelde dat haar vader aan het eind van zijn leven bepaalde passages uit te publiceren preken verwijderde om maar niet verkeerd begrepen te worden.”

Wat was de kracht van zijn preken?

„Die lag niet in een bijzondere voordracht of originaliteit, maar in het feit dat hij merkbaar werd bediend door Gods Geest. Veel hoorders hebben daarvan getuigd. Met grote bewogenheid drong hij erop aan het leven in Christus te zoeken en in een verzoende betrekking met God te leven. Hij had aandacht voor zowel het werk van de Middelaar als voor het werk van de drie-enige God in het zaligen van zondaren. De preken zijn bovendien belijnd en er is weinig allegorese in te vinden.”

Kende zijn prediking ook zwakke punten?

„Ds. Kersten wilde de gedegen exegese van de Hollandse oudvaders combineren met de diepe geestelijke lessen van de puriteinen. Toch is zijn exegese in vergelijking met die van de Hollandse oudvaders minder doorwrocht en hebben zijn preken minder de directheid en onbevangen Christusprediking die je bij de puriteinen vindt. Verder kom je bij hem vaak dezelfde geestelijke lessen en dogmatische onderwerpen tegen. Overigens werd breed erkend dat het aan kwaliteit niet schortte in de prediking van ds. Kersten.”

Opvallend is dat hij enerzijds tegen gezelschappelijkheid streed, anderzijds zelf gezelschapstermen en -onderscheidingen bezigde.

„Ds. Kersten gebruikt soms inderdaad termen die je zo niet bij de reformatoren en oude schrijvers vindt. Met name in zijn spreken over de opwas in de genade komen elementen uit het piëtisme en het gezelschapsleven voor. Ik zou bepaalde zaken anders verwoorden, maar de beschuldiging dat hij de kennis van Christus als een soort geloof-de-luxe zag, mist elke grond. Hij verzette zich fel tegen gezelschappelijkheid die de mens rust geeft buiten Jezus’ volbrachte Middelaarswerk, al zie je daarin bij hem een wat andere benadering dan bij de Schotse predikers. Die accentueren meer het gelovig aannemen van het Woord, waarbij ook zij de noodzaak van de toepassing ervan door de Heilige Geest beklemtonen.

Het veel gehoorde verwijt dat Kersten wedergeboorte en geloof te veel uit elkaar trok, is mijns inziens te eenzijdig. Hij onderscheidde deze zaken, maar scheidde ze niet. „Een geloof dat buiten Christus kan, is niet het ware zaligmakende geloof”, zo stelde hij. Hij was er diep van overtuigd dat een mens die zich tot God in Christus wendt, daarvoor eerst de bekwaamheid krijgt ingestort. Dat lijkt me een Bijbelse gedachte, die je ook in de Dordtse Leerregels terugvindt.”

Sommige citaten wekken de indruk dat geen zondaren maar Gods kinderen worden gerechtvaardigd.

„Ds. Kersten stond van harte achter de leer van de rechtvaardiging van de goddeloze door het geloof, maar was net als Comrie beducht voor het gevaar dat van geloof een verdienstelijk werk wordt gemaakt. Dat een zondaar als een goddeloze wordt gerechtvaardigd, is letterlijk in het boek terug te vinden. Anderzijds is het waar dat de rechtvaardigmaking door hem doorgaans als een nadere weldaad wordt omschreven. Daardoor komt niet zo duidelijk naar voren wat ds. Kersten wel degelijk beleed: ook het kleinste geloof is rechtvaardigend. Terwijl zondag 31 van de Heidelbergse Catechismus daar juist de nadruk op legt.”

In hoeverre probeerde Kersten alle Bijbelse waarheden tot een gesloten geheel te maken?

„In zijn preken en meditaties vind ik dat niet zo terug. Het verwijt dat hij starre bekeringsschema’s preekte, is aantoonbaar onjuist. Hij benadrukte de diversiteit in Gods werk minder dan mannen als à Brakel, Guthrie of Immens, maar had er wel degelijk aandacht voor. Om hemzelf te citeren: „God maakt geen modelwerk, dat doen wij. Wij meten het met een centimeter uit. Maar God is zo vrij in Zijn leidingen.

In zijn dogmatiek hadden bepaalde zaken wat mij betreft minder stellig verwoord mogen worden. Iemand als dr. Bavinck heeft in zijn dogmatiek het voor ons onbegrijpelijke van bepaalde Bijbelse waarheden meer laten bestaan.”

Hoe beoordeelt u de typering van ds. Kersten als hypercalvinist?

„Zo’n typering bewijst een gebrek aan kennis. Hij zegt wel ergens dat de predestinatie de prediking moet beheersen, maar daarmee bedoelde hij niet dat die het hoofdthema van elke preek moet zijn. Wel dat de prediking hiermee in lijn moet zijn. In zijn preken ligt het accent op de verkiezing als vaste grond van de zaligheid, zonder dat hij dit uitspeelt tegen de ernstige aanbieding van Christus en de verbondsweldaden in het Evangelie. Een van de citaten in het boek luidt: „God biedt in Christus de zaligheid aan gans verlorenen aan – wie ze ook zijn.” Wijlen ds. J. van der Haar constateerde terecht dat „dezelfde ds. Kersten in de ene preek zo steil en predestiaans kon prediken en in de andere preek zulke liefelijke tonen kon laten horen, waarin, ja werkelijk, de lokking en nodiging, dus de aanbieding van het heil duidelijk doorklinkt.” Dat vind ik een rake typering.”

Wat trekt u persoonlijk in zijn preken?

„Er zitten juwelen tussen die uitblinken in een evenwichtige verkondiging van Wet en Evangelie. Toch gebruik ik zowel voor mijn persoonlijke leven als in het ambtelijke werk vaker preken van mannen zoals Boston, McCheyne, Gray, Owen, Flavel, Van der Groe, Avinck of Kohlbrugge. Het doel van dit boek is ds. Kersten recht te doen, karikatuurvorming tegen te gaan en een aanzet te geven tot werkelijke verdieping in zijn werk. Het is niet nodig om hem tot het eind van alle tegenspraak te verheffen, daar is niemand mee gediend. Hij zou het ook niet willen, denk ik. Wel vind ik hem door zijn persoon en prediking een man om groot respect voor te hebben.”

Bart Bolier

Bart Bolier (1982) volgde de studie tuin- en landschapsinrichting en in deeltijd de opleiding voor godsdienstdocent aan de CGO. In 2002 startte hij zijn bureau BUYTENGEWOON. Daarnaast doceerde hij van 2006 tot 2018 godsdienst aan een locatie van de Jacobus Fruytier scholengemeenschap. In 2018 publiceerde hij ”Kersten in kleur”. Met deze biografie gaf hij een veelzijdig beeld van de grondlegger van de Gereformeerde Gemeenten en stichter van de Staatkundig Gereformeerde Partij. Onlangs volgde ”Kersten in quotes”, dat een beeld geeft van de prediking van ds. G. H. Kersten. Bolier is gehuwd, vader van vijf kinderen en sinds 2015 ambtsdrager van de gereformeerde gemeente in Nederland te Elspeet.

Kersten in quotes

Velen kennen ds. G. H. Kersten van naam, weinigen nemen kennis van zijn schriftelijke nalatenschap. Dat geldt zelfs binnen de Gereformeerde Gemeenten (in Nederland), de kerkverbanden die hun bestaan aan hem te danken hebben. Om het gepubliceerde werk van de predikant-politicus voor het voetlicht te krijgen, stelde Bart Bolier een boek met citaten samen. Ze zijn ontleend aan (catechismus)preken en meditaties van ds. Kersten en gerangschikt onder tien thema’s: Gevallen. Gebroken, Gefundeerd, Geroepen, Gekozen, Gerechtvaardigd, Geleid, Geheiligd, Getuige, Getroost. Wie de geschriften van ds. Kersten niet kent, krijgt door dit origineel vormgegeven boek een goed beeld van de inhoud van zijn preken en zijn wijze van spreken.