Lijn tussen moord en doodslag kan dun zijn
Verhoog de maximumstraf voor doodslag, bepleit OM-topman Gerrit van der Burg donderdag. Want tussen straffen voor moord en doodslag zit nogal een gat. Over het juridische verschil tussen beide misdrijven wordt in rechtszalen heel wat afgesteggeld.
Wat is in juridische zin moord?
Bij moord moet er sprake zijn van voorbedachten rade. Ofwel: de dader heeft zijn moordplannen zitten beramen. Kalm beraad en rustig overleg, heet dat in jargon. Afrekeningen in het criminele milieu zijn duidelijke voorbeelden van moord. De daders treffen vooraf een reeks maatregelen. Ze schaffen bijvoorbeeld wapens aan en doen voorverkenningen rond de woning van hun doelwit. De recente aanslag op advocaat Derk Wiersum is een duidelijk voorbeeld van moord. Gebleken is dat het moordeskader dat het op de raadsman had voorzien, hem al langere tijd in de peiling hield.
Wat is de maximale straf voor moord?
Levenslang. Dat is in Nederland in beginsel ook echt levenslang. Wel schrijven nieuwe regels, in 2017 ingevoerd, voor dat elke levenslang gestrafte na 25 jaar een herbeoordeling krijgt. De nieuwe richtlijnen zijn een gevolg van kritiek van Europese rechters. Die vonden dat Nederland levenslang gestraften te weinig perspectief bood. Een strohalm waar een levenslang gestrafte zich aan vast kan grijpen is gratieverlening door de koning. Maar gratie krijg je niet zo snel.
Als er levenslang wordt opgelegd, heeft de dader meestal meerdere moorden op zijn geweten. Bij één moord zullen rechters niet snel levenslang opleggen. Toch komt dat wel voor. Bekend voorbeeld is Mohammed B., de man die in 2004 cineast Theo van Gogh in Amsterdam van het leven beroofde. Verzwarend is dat hij uit terroristische motieven handelde. Een andere bekende moordenaar, Volkert van der Graaf, kreeg daarentegen achttien jaar cel voor de moord op Pim Fortuyn in 2002. Toen Van der Graaf werd veroordeeld was de maximale tíjdelijke celstraf nog twintig jaar.
Mede uit onvrede over die in de ogen van velen lichte straf voor Van der Graaf. is in 2006 de maximale tijdelijke celstraf voor moord opgeschroefd naar dertig jaar. Zo is de man die de broer van kroongetuige Nabil B. vermoordde, recent veroordeeld tot 28 jaar cel.
Wat is in juridische zin doodslag?
Bij doodslag handelt de dader weliswaar opzettelijk, maar in een opwelling. Dus hij of zij heeft niet van tevoren een plan bedacht om iemand van het leven te beroven. Denk aan een man die tijdens een echtelijke ruzie een mes van tafel pakt en met een waas voor zijn ogen zijn vrouw doodsteekt. Ander voorbeeld: tijdens een plotselinge, heftige ruzie in een café schiet de ene cafébezoeker de andere dood.
Wat is de maximale straf voor doodslag?
Vijftien jaar. Donderdag pleitte OM-topman Gerrit van der Burg ervoor die maximumstraf te verhogen. Hij vindt het gat tussen maximumstraffen voor moord en doodslag te groot. Recent voerde de rechtbank Rotterdam, na uitspraak in de zaak-Hümeyra (zie kader), een soortgelijk pleidooi. De ministers Grapperhaus en Dekker (beiden Justitie) werken inmiddels aan een wetsvoorstel om de maximumstraf voor doodslag te verhogen.
Het onderscheid tussen moord en doodslag is niet altijd helder?
Inderdaad. Grote vraag bij debatten hierover in de rechtszaal is vaak: wat is precies kalm beraad en rustig overleg, zaken die vereist zijn bij bewezenverklaring voor moord. Iemand kan immers in bijvoorbeeld een minuut een weloverwogen plan maken om een ander dood te schieten. Die discussie speelde bijvoorbeeld in de geruchtmakende Bacchus-zaak in 1999. Daarbij werden per ongeluk twee jonge vrouwen in een café in Gorinchem doodgeschoten. De daders hadden het eigenlijk gemunt op een stel Joegoslaven. Het hof veroordeelde twee Turkse broers tot zestien jaar cel wegens doodslag en een poging daartoe. Justitie had de rechters vergeefs gevraagd moord bewezen te verklaren. In de visie van het OM was er wel sprake van een vooropgezet plan. De mannen waren naar huis gelopen om een wapen te halen en hadden nog op een bankje zitten overleggen.
OM-topman: Doodslag zwaarder straffen
OM-topman Gerrit van der Burg wil dat de maximumstraf van vijftien jaar cel voor doodslag omhooggaat. Hij zegt donderdag in een interview met Trouw dat het verschil met moord groot is en „rechtgetrokken” moet worden.
De hoogste straf voor moord (doden volgens een plan) is levenslang, de hoogste tijdelijke straf voor moord is sinds 2006 dertig jaar cel. Maximumstraf voor doodslag (doden in een impuls) is vijftien jaar. „Terwijl impulsdaden ook een sluitstuk kunnen zijn van een kwalijk patroon. Juridisch is dan misschien niet te bewijzen dat het om moord gaat, maar het zou goed zijn als dat verschil wat meer wordt rechtgetrokken.”
Vorig jaar pleitte ook de rechtbank in Rotterdam voor een hogere maximumstraf bij doodslag. Dat was na de uitspraak tegen Rotterdammer Bekir E. Die kreeg veertien jaar cel en tbs wegens doodslag na het doodschieten van de 16-jarige Hümeyra. De rechtbank zag onvoldoende bewijs dat Bekir E. een vooropgezet plan had om haar dood te schieten. En dat terwijl hij een doorgeladen pistool had en hij het meisje al maandenlang bestookte met doodsbedreigingen. Nabestaanden reageerden verontwaardigd op het vonnis. Hoger beroep in de zaak volgt.
