Vraag het een willekeurige voorbijganger, of vraag het jezelf: als je mocht kiezen, wat zou je dan doen: genieten van de heerlijkheid van God in de hemel dicht bij God, of slavenwerk gaan doen voor je vijanden? Op weg naar Kerst verwachten wij de koning die mens werd om slavenwerk te doen voor zijn vijandige onderdanen. Een wonderlijke vrijgevigheid die uitnodigt en uitdaagt tot navolging. Confronterend ook, want hoe hebberig zijn wij zelf? Wanneer je verlangt naar minder hebberigheid bij jezelf, is het goed om vrijgevigheid in te oefenen. Dat kan onder andere door minder te kopen voor meer geld.

Onlangs zocht ik in Kampen een cafetière waarmee je heerlijke koffie kunt maken. De plaatselijke koffiebrander verkocht ze niet meer. Iemand in de winkel vertelde me waarom. Wat doen mensen kennelijk regelmatig? Je laten informeren bij een goede winkel, om vervolgens je slag te slaan bij een goedkopere aanbieder. Nergens in Kampen kon ik een cafetière vinden. Ik schrok opnieuw van het verschraalde winkelaanbod in Kampen: leegstand, cadeauwinkels, goedbedoelde initiatieven die vaak niet lang blijven bestaan.

En dus belandde ik bij een online winkel. Makkelijk natuurlijk, want je kunt thuis kiezen, je hebt een groot aanbod, je kunt prijzen vergelijken, en je hebt je aankoop snel in huis. Maar wel met een keerzijde die samenhangt met schaalvergroting en neoliberale ideeën over marktwerking. Goedkoop en groot betekent vaak ook: minder loon voor werknemers in grote onpersoonlijke magazijnen, grote bedrijven die macht hebben en leveranciers kunnen afknijpen, bezorgers die vaak niet rijk worden van hun werk en soms honds behandeld worden. En het geld verdwijnt uit de lokale economie, naar aandeelhouders ver weg. Ondertussen gaat het ook ten koste van de lokale middenstand die van groot belang is voor de leefbaarheid van je eigen woonplaats.

Deels gaat hier om ontwikkelingen waar je als enkeling weinig invloed op hebt. Ondertussen wordt op een bedekte manier onze hebzucht wel veelvuldig gestimuleerd. Koop veel voor weinig, gewoon omdat het kan. Tegelijk staan boeren, fabrieksarbeiders, magazijnwerkers of pakketbezorgers er alleen voor en krijgen ze lang niet altijd loon naar werken. Bovendien leidt het tot uitputting van de schepping. De arbeider is echter zijn loon waard, en de rechtvaardige heeft liefde voor Gods schepping. Zo doorgaan betekent: verschraling van solidariteit, van dienstverlening, van leefbaarheid, van arbeidsvoorwaarden, uitbuiting van mensen en uitputting van de schepping.

Advent betekent dat God een nieuw begin maakt en vrijgevig is. De economie van het koninkrijk van God is een economie van overvloed, van trouw, liefde en gulheid. Neoliberalisme en marktideologie horen bij een oude wereld die bezig is te verdwijnen.

Het oneerlijke systeem waar wij in zitten, heeft dus z’n langste tijd gehad. Terwijl God op grote en op kleine schaal werkt, kunnen wij onze kleine bijdrage leveren. Want dat het roer om moet, dat is helder. Wij krijgen te veel voor te weinig geld. We moeten of meer betalen voor ons huidige leven, of soberder worden. Waarschijnlijk betekent dat, dat ons welvaartsniveau en onze levenstandaard omlaag moeten.

De menswording van Gods Zoon stelt ons de vraag, wat daar mis mee is. Je kunt uit je hemelse heerlijkheid komen en slavenwerk gaan doen voor je vijanden – dat betekende iets voor Zijn levensstandaard. Advent betekent dan ook: leer verlangen naar minder voor hetzelfde geld. Ook dat is vrijgevigheid.

Mag je dan niet genieten? Natuurlijk wel. Ik geniet van het contact met onze fietsenmaker en word regelmatig verrast door het brede assortiment van de ”Winkel van Sinkel” vlakbij. Jezus werd mens om ons te laten genieten van Gods heerlijkheid. Genieten lukt veel beter wanneer je je niet laten leiden door hebzucht maar door liefde en vrijgevigheid. Deel je leven met anderen, geniet van contact in echte ontmoetingen. Dat kost niets extra’s. Liefdevolle vrijgevigheid betekent: meer genieten voor minder geld.

Hans Burger is universitair hoofddocent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.