Alles was er klaar voor: een akkoord met de EU dat niemand had verwacht, een tikkende klok richting brexitdag op 31 oktober en de eerste parlementaire zitting op zaterdag in 37 jaar. Te midden van al deze drama en symboliek had Johnson willen zegevieren.

De vooruitzichten waren niet heel slecht. Zaterdagochtend berekenden de Britse media dat er rond de 320 voorstemmers zouden kunnen zijn; genoeg om de premier met de hakken over de sloot te laten winnen.

Volgorde

Maar het liep anders, door een motie die schijnbaar alleen iets wijzigt in de volgorde van de stemmingen. Daardoor kwam het brexitplan van Johnson even in de wachtkamer. De échte stemming volgt nu op maandag of dinsdag.

Oud-minister Sir Oliver Letwin steunt het plan van de premier. Maar hij vreest dat een no-deal-brexit ook na het goedkeuren van Johnsons model nog steeds mogelijk is. Want de deal die nu voorligt, is alleen maar een overeenkomst met de EU. De gedetailleerde invoeringswetgeving volgt later.

Volgens Letwin zit daar het gevaar. De radicale brexiteers –die eigenlijk no-deal willen– zouden wel het akkoord steunen, maar later de invoeringswetten wegstemmen. De wet-Benn die een no-deal-brexit moet voorkomen, eist wel een goedgekeurd akkoord, maar geen goedgekeurde invoeringswetten. Het gevolg: afscheid van de EU zonder afspraken op 31 oktober.

De motie van Letwin was daarom eenvoudig: laten we eerst stemmen over de invoeringswetten en dan pas over de deal. Dat voorstel werd zaterdag aangenomen met 322 tegenover 306 stemmen. Doorslaggevend waren de tien stemmen van de Noord-Ierse DUP, die inmiddels proberen het plan van Johnson actief tegen te werken.

Door de motie-Letwin kwam er geen stemming over het brexitplan. Zaterdagavond was er dus geen goedgekeurd akkoord. Volgens de wet-Benn moest er op dat moment bij de EU om uitstel van brexit van drie maanden worden gevraagd.

Na de zitting in het Lagerhuis was er onduidelijkheid over wat de premier zou doen. „Ik ga niet met de EU onderhandelen over uitstel”, zei hij vlak voordat hij de zaal uit liep. Zondag bleek echter dat hij wel een kattebelletje met verzoek om uitstel aan de EU had gestuurd, zonder handtekening. In de bijlage zat een kopie van de wet-Benn waarin deze procedure is voorgeschreven. In een tweede persoonlijke brief mét handtekening aan EU-president Tusk lichtte hij toe waarom hij géén uitstel wenst. Labourwoordvoerder Starmer noemde deze werkwijze „kinderachtig”. Een rechtbank in Schotland buigt zich maandag over de vraag of Johnsons werkwijze wel of niet binnen de grens van de wet is.

Schuiven

Vermoedelijk zal de regering maandag opnieuw proberen een stemming over het plan te houden. Dinsdag zouden al de voorstellen voor de invoeringswetten volgen. Er wordt rekening mee gehouden dat de voorzitter van het parlement, John Bercow, dit niet zal toestaan, juist vanwege de motie-Letwin.

Tien dagen voor de geplande brexit liggen daarmee alle opties nog open: een geordend afscheid op 31 oktober, een no-deal-brexit en uitstel tot 31 januari.

De gang van zaken zaterdag is een extra nederlaag voor Boris Johnson. In de drie maanden van zijn premierschap heeft het parlement alleen nog maar tégen zijn voorstellen gestemd.