Britten gaan vrijwel zeker in oktober naar stembus
De Britse premier Boris Johnson verloor dinsdagavond de eerste stemming over zijn beleid. De grote test volgt echter woensdagavond. Vermoedelijk verliest Johnson die ook. De verwachting is dat hij nieuwe verkiezingen uitschrijft voor half oktober.
Heb nu toch even geduld, nu we met EU-partners zo dicht bij een nieuw akkoord zijn, maant Johnson sinds enige dagen. Natuurlijk kan hij er niet meer over zeggen om de onderhandelingen niet te verstoren. Maar de druk van een Brits vertrek zondere nadere afspraken zet werkelijk druk op de EU, zegt de premier. Het parlement zou er zeer verkeerd aan doen om deze broedende kip te storen.
Maar toen Johnson dinsdag dit soort dingen zei, kon hij zich vanwege het luide boe-geroep in het parlement nauwelijks verstaanbaar maken. De Schotse SNP-leider Ian Blackford vroeg de premier letterlijk op te houden over deze „fantasie” van succesvolle onderhandelingen. Het hoongeluid tegen Johnson is minstens zo sterk als dit voorjaar tegen zijn voorganger, Theresa May.
Uiteindelijk stemde het Lagerhuis voor een motie om woensdag een initiatiefwet te bespreken om een no-deal-brexit wettelijk te verbieden. Als dat wetsvoorstel wordt aangenomen, hoopt indiener Hillary Ben (van oppositiepartij Labour) snel door te stomen naar het Hogerhuis. Zijn plan is om brexit uit te stellen tot eind januari.
Die motie dinsdag was nodig om grip te krijgen op de agenda van het parlement. Normaal gesproken dicteert de regering de agenda van het Lagerhuis.
De motie werd ingediend door het Conservatieve parlementslid Oliver Letwin. Uit de regeringspartij stemden 21 leden voor. Onder hen waren opvallend veel oud-ministers, zoals Letwin zelf, Philip Hammond en Kenneth Clarke, die al vijftig jaar in het parlement zit, alsmede Nicholas Soames, de kleinzoon van Churchill.
De 21 ‘rebellen’ werden dinsdagavond uit de fractie gezet. Dat betekent ook dat ze zich niet meer namens de Conservatieve partij herkiesbaar mogen stellen.
Dat er zoveel steun was voor de motie-Letwin geeft aan dat er groot verzet bestaat tegen een no-deal-brexit. In het voorjaar stemde het Lagerhuis al eens tegen een harde brexit. Woensdagavond zal blijken of het Lagerhuis ook bereid is een no-deal-brexit wettelijk onmogelijk te maken.
Premier Johnson heeft zich al vanaf zijn campagne vastgelegd op een vertrek op 31 oktober. Deze week zei hij meermalen dat hij „onder alle omstandigheden” tegen uitstel is. Dat haalt de druk van de onderhandelingen met de EU af, waardoor er nooit iets terechtkomt van een nieuw akkoord.
Als woensdagavond het voorstel-Ben wordt aangenomen, wil Johnson verkiezingen. Voorheen kon de Britse premier zelf verkiezingen uitschrijven, maar tegenwoordig heeft hij daarvoor twee derde van de stemmen nodig; dat zijn er 434. Vermoedelijk zal Johnson die krijgen.
Omdat er voor de verkiezingen ook een campagne van 25 werkdagen nodig is, kunnen de stembussen niet eerder open dan op 15 oktober. Op 17 oktober verschijnt er dan een premier met een vers mandaat op de EU-top.
Het doel van nieuwe verkiezingen is om de Conservatieven aan een grote meerderheid te helpen. Vanaf de verkiezingen van 2017 was die meerderheid (inclusief de gedoogsteun van de Noord-Ierse DUP) geslonken tot één zetel, maar zelfs die verdween dinsdag. Een Conservatief parlementslid liep over naar de Liberaal-Democraten.
Op dit moment staan de Conservatieven op een voorsprong van 11 procent tegenover Labour. Dat is voldoende voor een forse meerderheid in het parlement, zodat enkele tientallen rebellen in de eigen partij geen probleem opleveren.
