Hoe meer het buitenland te weten komt over de explosie van afgelopen donderdag in het Russische Severodvinsk, in de noordelijke regio Archangelsk, des te meer vraagtekens er ontstaan rond het incident. Het is niet precies duidelijk wat er is gebeurd en wat de gevolgen zijn van het ongeluk.

Al eerder deze zomer werd pijnlijk duidelijk dat Rusland zijn fouten zorgvuldig bedekt. Zo hangt rond de brand die eind juli uitbrak op een nucleair aangedreven militaire onderzeeër Losjarik nog altijd een dikke mist. Bij die brand kwamen 14 militairen om het leven. Volgens overlevenden was er ook op de Losjarik een probleem met de nucleair aangedreven motor. Maar ook hierover wordt door de autoriteiten gezwegen.

Wat over het ongeluk in Severodvinsk in ieder geval wel bekend is, is dat het Russische nucleaire staatsbedrijf Rosatom op die dag een raket testte, die tijdens de procedure in brand vloog.

Rosatom meldde zaterdag dat vijf werknemers om het leven zijn gekomen bij de explosie en dat er nog eens drie gewond zijn geraakt. Eerder hadden de Russische autoriteiten al gemeld dat twee militairen omkwamen bij het ongeluk en dat er zeven mensen gewond zijn geraakt. Na het weekend werd bekend dat er niet vijf, maar zeven mensen het incident niet hadden overleefd.

Medisch personeel dat na de ontploffing bijstand verleende, is volgens persbureau TASS naar Moskou gestuurd voor medisch onderzoek. Zij zouden verklaringen hebben getekend dat ze hun mond houden over het incident.

De raket werd hoogstwaarschijnlijk aangevoerd door een nucleair gedreven motor. Dat bleek uit verschillende factoren. Zo meldden lokale autoriteiten in de nabijgelegen stad Severodvinsk dat direct na het ongeluk er veertig minuten lang sprake was van een verhoogd stralingsniveau. De lokale autoriteiten zeiden kortstondig een verhoging tot 2 microsieverts te hebben gemeten, ten opzichte van een 0,11 microsieverts normaal. Overigens werd die verklaring later weer van de website gehaald. De meteorologische dienst van Rusland meldde dinsdag op haar website dat het stralingsniveau in het getroffen gebied vier tot zestien keer hoger was dan normaal.

Het verhoogde niveau van straling zou niet schadelijk zijn voor mensen, maar dat weerhield inwoners van Severodvinks er niet van om jodiumpillen in te nemen. De verhoogde straling werd ook gemeten door omwonenden, die met eigen apparatuur aan de slag gingen. Velen van hen hebben eveneens jodium ingeslagen. Dat middel helpt tegen de opname van radioactieve straling door de schildklier.

Verdacht is dat de Russische autoriteiten inwoners van het nabijgelegen Njonoksa dringend hebben aanbevolen om hun dorp te verlaten, nu in de buurt werkzaamheden plaatsvinden na het ongeluk met de raketmotor.

Opvallend is verder dat de Serebrjanka, een schip dat nucleaire brandstof vervoerd, in de buurt was van het testcentrum waar de explosie plaatsvond. Onderzoeker Jeffrey Lewis liet aan de Amerikaanse nieuwszender CNN weten het opmerkelijk te vinden dat dit schip ook bij het eiland Novaja Zemlja lag toen daar afgelopen zomer een testraket werd afgeschoten. Datzelfde schip ligt nu bij Severodvinsk, en volgens Lewis is dat om eventuele nucleaire afvalresten te bergen. Vanwege het incident hebben de havenautoriteiten een deel van de Witte Zee voor minstens een maand gesloten voor de scheepvaart.

Dat er sprake was van een nucleair incident, bleek bovendien uit de gebeurtenissen in Sarov, een ‘geheime’ stad ten oosten van Moskou, op zo’n 2000 kilometer van de ramplocatie. Daar werd vorige week een dag van rouw uitgeroepen voor de bij het ongeluk overleden deskundigen. De stad heette ten tijde van de Koude Oorlog ‘Arzamas-16’ en is één van Ruslands meest gesloten steden, waar nucleaire wapens werden, en naar alle waarschijnlijkheid wórden, ontwikkeld. Buitenlanders mogen er niet komen, en Russen mogen enkel de stad in als ze in bezit zijn van een speciale vergunning.

De Russische president Poetin controleert de informatiestromen die uit testlocaties komen. Daardoor komt weinig nieuws naar buiten bij incidenten. Zolang Poetin in het Kremlin zit, zal die geslotenheid niet veranderen.