Met name bloemkooltelers hebben geen alternatief voor het middel om hun gewas te beschermen tegen de koolvlieg. Maar het economische voordeel weegt volgens het EFSA niet op tegen de gezondheidsrisico’s die het middel oplevert. De Europese toelating van het insecticide chloorpyrifos loopt per 1 januari 2020 af; de vloeibare variant is al vanaf 1 oktober verboden.

Wat is chloorpyrifos?

Chloorpyrifos is ontwikkeld door Dow Chemical en kwam ongeveer 60 jaar geleden op de markt. De werkzame stof is te koop onder de handelsnamen Cyren, Destroyer, Pychlorex, Dursban, Pyrinex en Suxon.

Waarvoor wordt chloorpyrifos gebruikt?

Het middel is in gebruik bij de teelt van koolsoorten, asperge, prei, sierplanten en bomen, en het wordt toegevoegd aan potgrond. Chloorpyrifos werkt niet selectief, maar doodt alle insectensoorten. Het gif wordt ingezet tegen larven van koolvlieg en preimot, tegen aardrupsen, engerlingen, ritnaalden en emelten.

Hoe groot is de kans dat ik chloorpyrifos binnenkrijg?

Best wel groot. Het komt daardoor voor in 5,5 procent van Europese groente en fruit, zo bleek in 2016 uit een grootschalig onderzoek van Europese voedsel- en warenautoriteiten.

In een Deens onderzoek werd het insecticide in de urine en het bloed van 9 op de 10 kinderen aangetroffen; in België hadden alle onderzochte kinderen het in hun bloed en urine.

Hoe schadelijk is chloorpyrifos?

De Wereldgezondheidsorganisatie WHO noemt chloorpyrifos matig gevaarlijk. Het is acuut toxisch voor zoogdieren, vogels, vissen en bijen. Net als andere organofosforverbindingen remt het de afbraak van acetylcholine, de stof die zenuwimpulsen overdraagt van de ene op de andere zenuwcel. Stuiptrekkingen zijn het gevolg, terwijl ook de ademhaling stopt.

Uit recent Deens onderzoek bleek dat zelfs de kleinste hoeveelheid chloorpyrifos schade kan toebrengen aan het zenuwstelsel van het ongeboren kind. Er bestaat geen veilige dosis, aldus de onderzoekers. Blootgestelde kinderen ontwikkelen een andere hersenstructuur dan kinderen die het middel niet binnenkregen. Vooral de hersengebieden die emotie, impulsbeheersing en concentratie regelen, zijn kleiner dan bij een normaal kind. Sommige onderzoekers leggen ook een verband tussen chloorpyrifos en ADHD bij kinderen, maar fabrikant Dow ontkent dat dit bestaat.

Ook is chloorpyrifos genotoxisch: het kan het DNA aantasten en dus genetische mutaties tot gevolg hebben.

In acht EU-lidstaten is het pesticide al verboden. Dat betreft, Denemarken, Duitsland, Slovenië, Finland, Zweden, Ierland, Letland en Litouwen.

Bestaan er alternatieven?

Biologische vervangers van chloorpyrifos zijn niet of nauwelijks effectief, blijkt uit onderzoek van Wageningen Universiteit. De universiteit ziet wel mogelijkheden in onder meer het nieuwere middel fipronil. Maar die naam is besmet geraakt door de fipronilaffaire in de kippenbranche. Ook zou het experimentele middel KL769 mogelijk soelaas kunnen bieden voor de groente- en fruitteelt. Maar dat moet nog wel worden goedgekeurd door het EFSA.