Religieuze partijen moeten Joodse waarden in Israël bewaren
Religieuze kiezers mogen dan getalsmatig in Israël niet de meerderheid hebben, ze hebben relatief veel politieke invloed. De partijen die hen vertegenwoordigen zijn doorgaans hard nodig bij de vorming van een coalitie. Dat zal na de verkiezingen van dinsdag niet anders zijn.
Dat Lea Farkash op een religieuze partij zal stemmen, lijdt voor haar geen twijfel. Vermoedelijk op Agudat Israel, een ultraorthodoxe partij die momenteel vier zetels in de Knesset heeft. „Ik vind het belangrijk dat een politieke groepering de Joodse waarden binnen de Joodse staat bewaart”, zegt ze in onvervalst Nederlands in haar woning in hartje Jeruzalem.
Het Joodse karakter van de staat, met de daaraan verbonden tradities en geschiedenis, vormen het enige recht van bestaan voor Israël, benadrukt Farkash. „De grote geleerde Rashi zei al: Er zullen mensen komen die zullen vragen wat jullie recht is om hier te zijn. Als je daar geen antwoord op kunt geven, verspeel je dat recht. Dan zouden we slechts grote imperialisten zijn die alleen maar het land van anderen hebben ingepikt.”
Minisuperstaat
Hoewel haar sympathie bij de religieuze partijen ligt, heeft de Israëlische toch ook lovende woorden voor premier Benjamin Netanyahu. „Hij heeft absoluut grote sprongen vooruit gemaakt met het land. Mede onder zijn leiding heeft Israël zich verder ontwikkeld tot een minisuperstaat. Kijk alleen al naar alle prestaties op het gebied van hightech.”
Maar kritiek op de regeringsleider is er ook. „Bibi heeft te weinig voor de zwakken en de zieken in de samenleving gedaan. Waarom? Omdat hij zijn principes met zijn portemonnee verwart. Waarom zou je je dan om sociaal beleid bekommeren? Dat is mijn grote bezwaar tegen Likud. Het leven is hier absurd duur, meer dan in Nederland. Maar er zijn weinig partijen die zich ervoor inzetten om daar wat aan te doen.”
„Als je het aan Netanyahu vraagt, zal hij direct zeggen dat hij dat wel degelijk doet”, valt echtgenoot Alex zijn vrouw bij. „De werkloosheid is gedaald, er worden wegen aangelegd en bruggen gebouwd. Maar de regering zit nog altijd in de modus: eerst overleven en voor veiligheid zorgen en dan pas de kwaliteit van het leven aanpakken. Netanyahu heeft imiddels lang genoeg overleefd, maar op sociaal-economisch terrein komen zijn plannen nauwelijks van de grond.”
Burgeroorlog
Dwars door de economische problemen spelen de tegenstellingen tussen religieuze en seculiere inwoners van het land. Onvrede over het feit dat veel religieuze jongeren niet in het leger gaan en dat mannen zich alleen maar met studeren bezighouden aan de ene kant. Aan de andere kant: verdriet en onbegrip over de ethische neergang en de toenemende secularisatie van de Israëlische samenleving. Enigszins cynisch wordt weleens gezegd dat er in de Joodse staat een burgeroorlog zou kunnen uitbreken als het land niet met terrorisme en externe vijanden te maken had.
„Die bewering is vaker gedaan”, bevestigt Lea Farkash. „Maar ik geloof dat niet. Aan beide zijden zijn extremisten; dat klopt. Die verschillen worden ook altijd in de media uitvergroot. Maar voor het overige is sprake van een enorme overlap tussen de groepen. In Israël gelooft 80 procent in God.”
Vis in het water
„De religieuzen gebruiken de mogelijkheden van de democratische rechtsstaat om de Joodse wereld tot ontplooiing te brengen”, vervolgt Farkash gloedvol. „Dat is toch een enorme kans. Sommige orthodoxe groeperingen geloven dat alleen de Messias een staat kan oprichten; dat wordt ook zeker in diverse Joodse boeken gezegd. Ik vind dat echter vooral een filosofische discussie. Als God ons de mogelijkheid geeft om een Joodse natie op te bouwen, dan moeten we dat doen. Het Joodse leven groeit en bloeit hier. Natuurlijk is het ook in Israël niet ideaal. Maar we zijn heel dankbaar dat we een staat hebben waar we veilig zijn. Mijn schoonvader zei weleens: Waarom hebben jullie in de oorlog geen tegenstand geboden? Dat konden we niet. Maar nu leven we in Israël. Nu is alles anders.”
De Joodse wetten onderhouden kun je pas ten volle als je in Israël woont, wordt door veel Joodse geleerden gezegd. Alex beaamt dat, maar plaatst wel een kanttekening: „Ons bestaan hangt niet van gebieden af, maar van de Thora. Als we die niet meer hebben, kunnen we niet overleven. Wel is het zo dat je in Israël de hoogste graad van verbondenheid met de Thora kunt behalen. Laat een vis in het water en hij zal zich een stuk comfortabeler voelen. Dat is niet meer dan logisch. En zo is het ook voor ons.”
