Dat stelde hij vrijdag in Kampen tijdens een druk bezochte studiedag over het spraakmakende boek van Reinier Sonneveld, ”Het vergeten Evangelie”. Sonneveld zet daarin zijn model van ”Christus Victor” (Overwinnaar) uiteen: Christus overwint met Zijn kruisdood en opstanding de machten van zonde, dood, verderf, en dus de duivel zelf, en wordt op deze manier Koning. Hij plaatst daarbij vragen bij de anselmiaanse leer van ‘verzoening door voldoening’.

Het werk van Christus is zo veelomvattend als een geweldig grote diamant, betoogde dr. Van Kralingen. „Het zou dwaas zijn om daar een stuk van af te hakken en dat te verheffen tot de enige en totale diamant waarbij we de rest weggooien. God is liefde en toont Zijn ontferming niet ten koste van, maar in overeenstemming met Zijn heiligheid en rechtvaardigheid. Dit betekent ook dat God geen bloeddorstige tiran is. Zijn rechtvaardigheid en heiligheid houden echter wel in dat Hij de zonde niet kan tolereren.”

Dr. Dolf te Velde vond dat het model van Sonneveld geen daadwerkelijke verzoening tot stand brengt, maar alleen de vergevingsgezindheid laat zien „die God sowieso al heeft”. „De klassieke leer van de verzoening laat twee bewegingen zien: een beweging van Jezus, Die als onze vertegenwoordiger het volmaakte offer van liefde en gehoorzaamheid brengt dat aan Gods recht voldoet. En als tweede een beweging van God, Die op grond van deze voldoening de schuld ons kwijtscheldt en onze zonde vergeeft.”

Vroege Kerk

De visie op Christus’ dood en opstanding als overwinning komt in het Nieuwe Testament voor en wordt in de Vroege Kerk inderdaad breed gedeeld, zo erkende dr. Riemer Roukema. „Voor zover ik heb gevonden, komt de visie dat Christus in Zijn kruisdood de toorn van God de Vader heeft gedragen in de oude kerk niet expliciet voor, hooguit als een standpunt dat door Origenes werd bestreden en door Augustinus impliciet werd ontkend.”

In de Vroege Kerk werd verzoening wel vaak zó uitgelegd dat Christus Zijn leven als losprijs betaalde aan de duivel. „Waarom is die visie niet consequent uitgewerkt? Ik vermoed dat allerlei kerkvaders daarmee moeite hadden, want dan zou God het offer van zijn Zoon nodig hebben om aan de mensen hun zonden te kunnen vergeven. In dat geval zou God lijken op al die wraakzuchtige goden die het offer van een kind eisten om een oorlog of een epidemie te beëindigen.”

Drs. Bernard van Vreeswijk, bezig met een promotie op Anselmus, stelde dat volgens Anselmus de mens tekort schiet om aan God al zijn liefde te geven. „Er blijven vreselijke, gitzwarte plekken in je leven. Tot Anselmus’ grote verwondering is Christus als mens Zijn leven lang honderd procent gehoorzaam aan Zijn Vader geweest. Zijn liefdesdaad is zo groot, dat het al ons tekort aan liefde kan goedmaken.”

Ds. Cees-Jan Smits miste bij Sonneveld de zwarte bladzijde van het menselijke bestaan. „De werkelijke mens is de zondaar. Christus is voor ons tot zonde gemaakt. God rechtvaardigt de goddeloze om niet. Golgotha is de zwarte bladzijde in het boek van de mensheid en juist op die bladzijde staat de ontknoping.”

Christus wordt veroordeeld en gestraft en daarin drinkt Hij de beker van Gods oordeel, zo gaf dr. Hans Burger aan. „Die veroordeling en bestraffing blijven staan, ook als ik niet spreek over betaling van schuld in quasi-economische termen, en als ik dit juridische spreken niet vermeng met het beeld van offer en van loskoop. Jezus is de plaats waar het probleem van Joden en heidenen definitief wordt aangepakt: veroordeeld (juridisch) en verzoend (cultisch).”

Dr. Gert-Jan Roest vroeg aandacht voor de westerse weerstanden tegen de juridische verzoeningsleer. „We denken veel minder juridisch over relaties, veel meer persoonlijk. Er is moeite met een God Die geweld gebruikt. Probeer dus naar de ander te luisteren, ook al ben je diep overtuigd dat ‘verzoening door voldoening’ de enige juiste Bijbelse uitleg is.” Roest vroeg aandacht voor de menswording van Christus. „Hier wordt de levensverbinding tussen God en de wereld hersteld, de relatie tussen God en de mensheid verzoend. Het is volbracht.”

Sonneveld nam aan het eind van de dag al het huiswerk met zich mee. „Wordt dus vervolgd.” Hij speelde de bal ook terug aan de theologen: Hoe leg je de juridische verzoeningsleer uit in déze wereld? „Ik flirt met alverzoening –ik trouw er dus niet mee– maar als je werkelijk passie hebt voor deze wereld, dan wil je toch graag dat iedereen gered wordt?”