Binnen de politiek van de Duitse Bondsrepubliek is veel aan de hand. Horst Seehofer, de voorzitter van de Beierse Christlich-Soziale Union (CSU), zusterpartij van Angela Merkels Christlich-Demokratische Union (CDU), geeft op 19 januari 2019 zijn voorzitterschap op en zal binnenkort stoppen als minister van Binnenlandse Zaken. Bondskanselier Angela Merkel treedt op de partijdag in Hamburg op 7 december van dit jaar af als partijvoorzitter. De grote vraag is die naar haar opvolger. De onmiddellijk daarop volgende vraag is: hoe lang zal Angela Merkel bondskanselier blijven? Gaat zij tot de nieuwe verkiezingen van de Bondsdag in 2021 de rit uitzitten? Beide vragen zijn nauw met elkaar verbonden.

In de startblokken

Drie kandidaten voor het voorzitterschap staan in de startblokken. De oudste kandidaat is Friedrich Merz (geb. 1955), afkomstig uit een familie van illustere juristen. Merz, zelf ook jurist, was fractievoorzitter van de CDU in de Bondsdag van 2000 tot 2002. Toen eiste Angela Merkel het voorzitterschap op en degradeerde Merz tot vice-voorzitter. In 2004 besloot hij uit de politiek te gaan en werd hij bankier en bedrijfsadviseur. Dat legde hem geen windeieren. Merz is intussen miljonair. Zijn gedachtewereld is duidelijk neoliberaal van karakter: verlaging van de inkomstenbelasting, afroming van de sociale uitkeringen.

De jongste kandidaat is Jens Spahn (geb. 1980). Spahn is minister van Gezondheid in het kabinet van Angela Merkel. Van deze tamelijk onervaren politicus is bekend dat hij kritiek heeft op de vluchtelingenpolitiek van de Bondskanselier.

Nummer drie is Annegret Kamp-Karrenbauer (geb. 1964). Kamp-Karrenbauer is van eenvoudige komaf. Zij presenteert zich enigszins stijf, maar komt als oprecht over. Tot medio 2018 was zij premier van de kleine Duitse deelstaat Saarland. Dat ambt gaf zij op ten gunste van de functie van secretaris-generaal van de CDU. Kamp-Karrenbauer, getrouwd en moeder, werd het mikpunt van felle kritiek, omdat zij het huwelijk van man en vrouw als unieke verbintenis verdedigde tegen pogingen om andere relatievormen (zoals een homoseksuele relatie) aan het huwelijk gelijk te stellen. Bekend is dat zij de vluchtelingenpolitiek van Angela Merkel volledig ondersteunt. Merkel en Kamp-Karrenbauer kunnen het goed met elkaar vinden.

Merkelbilderbuch

Het huidige Duitsland is in de greep van de uitspraak ”Het tijdperk van Merkel is voorbij”. Er is in de breedte van de samenleving een gevoel gegroeid dat Angela Merkel geen fut meer heeft en de boel maar laat betijen. Of dat gevoel juist is, is zeer de vraag. Maar het is toch een teken aan de wand dat zeer kort geleden een boek van de politiek tekenaar Klaus Stuttmann (medewerker van diverse Duitse kranten) uitkwam met 800 tekeningen uit 30 jaar: ”Mein Merkelbilderbuch”, Mijn Merkelprentenboek. Wanneer een tekenaar op deze manier de balans van een politieke loopbaan opmaakt, is dat veelzeggend. Flatteus zijn deze tekeningen overigens allerminst. Het zijn echte karikaturen.

Hoewel dat tegen de hoop van veel Duitsers ingaat, zal het veel beter voor Duitsland en voor Europa zijn, wanneer Angela Merkel het tot 2021 volhoudt. Dat zal alleen gebeuren, wanneer Annegret Kamp-Karrenbauer haar als fractievoorzitter opvolgt. Met Jens Spahn zal Merkel geen duo willen vormen. Daarvoor is Spahn politiek te weinig ervaren en bovendien is hij een veel te onrustige geest. Friedrich Merz is door Merkel in 2002 aan de kant gezet en zal dat niet vergeten zijn. Hij behoort tot haar tegenstanders, mogelijk zelfs vijanden, binnen de CDU. Met Kamp-Karrenbauer zal Merkel constructief kunnen samenwerken. Dan is het denkbaar dat Merkel de zestien jaar kanselierschap vol maakt.

Slechte zaak

Voor de huidige Bondsrepubliek zijn continuïteit en stabiliteit van levensbelang. Wanneer Angela Merkel als bondskanselier zou afhaken, zouden tussentijdse verkiezingen onvermijdelijk zijn. Dat zou een slechte zaak zijn. Voortijdige verkiezingen voor de Bondsdag zijn ongewenst, omdat de onderlinge politieke verhoudingen dan door het groeiende gewicht van radicale partijen als de Alternative für Deutschland en de in het communisme gewortelde Neue Linke mogelijk op scherp komen te staan. Gezien de afkalving van de sociaal-democratische SPD en de verminderde electorale steun voor CSU en CDU kan het politieke midden (CDU/CSU en SPD) een nieuwe klap krijgen, waardoor het politieke gewicht van het midden nog verder afneemt. Vervolgens nemen de emoties en kreten het van gebalanceerde keuzes en politieke wijsheid over. Angela Merkel heeft de komende drie jaar een gouden kans om vooral de grieven van de burgers uit de voormalige DDR serieus te nemen en oplossingen voor hun problemen aan te dragen. Dat zal rust en vertrouwen geven.

Ook Europa is in dit verband van groot belang. De Europese Unie is, vooral met de onverkwikkelijke brexit, in onrustig vaarwater terechtgekomen. Meer dan ooit worden van Duitsland wijsheid en evenwichtigheid verwacht. Daarom moet Angela Merkel aan het roer van haar land blijven staan. Op onze premier Rutte moet een dringend beroep worden gedaan om Angela Merkel elke dag op te bellen en te vertellen dat de Nederlanders haar tot 2021 niet kunnen missen.

De auteur doceerde Duitse letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen.