Sinds vier maanden is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van kracht. Deze wet, die de Nederlandse Wet bescherming persoonsgegevens vervangt, zorgt ervoor dat de privacy van inwoners van EU-landen beter gewaarborgd wordt. Bedrijven en instanties die zich daar niet aan houden, kunnen miljoenenboetes krijgen.

Al voor het ingaan van de AVG maakten jongeren massaal gebruik van sociale media. Dat was ook geen probleem, want de regels waren niet al te streng. Facebook hanteerde bijvoorbeeld een leeftijdsgrens van 13 jaar, net als veel andere sociale netwerken. Dat de regels niet al te strikt werden nageleefd, blijkt wel uit de cijfers over 2017. De helft van de kinderen van 11 en 12 jaar oud had een account op sociale media. De truc was eenvoudig: geef bij het aanmaken van een profiel een ander geboortejaar op.

Verhogen leeftijdsgrens

Maar toen ging op 25 mei de nieuwe privacywetgeving in. Sociale media zijn nu verplicht om, als ernaar gevraagd wordt, aan te tonen dat gebruikers onder de 16 jaar toestemming van hun ouders hebben om online actief te zijn. Bedrijven achter de sociale media mogen ook geen data verzamelen van gebruikers indien ze jonger zijn dan 16 jaar.

Facebook, Instagram, Twitter, WhatsApp en andere netwerken zaten met de handen in het haar. De leeftijdsgrens verhogen naar 16 jaar is wel een logische stap, maar wat te doen met al die jongeren die een profiel hebben en nog geen 16 zijn? Facebook besloot aan deze groep een lightversie te gaan tonen, waarbij het geen data verzamelt. Instagram en Snapchat deden iets soortgelijks, maar WhatsApp koos wel voor het verhogen van de leeftijdsgrens naar 16 jaar. Deze nieuwe regel stelt overigens weinig voor: met een akkoord geef je aan ouder dan 16 te zijn. Kinderlijk eenvoudig, maar wel illegaal. In de brugklas is een telefoonketen via WhatsApp om elkaar snel te informeren over lessen die uitvallen natuurlijk ideaal, maar eigenlijk is het niet toegestaan.

Ouders klagen

Waar de netwerken sinds de AVG wel streng op zijn, is de leeftijdsgrens van 13 jaar. Zelfs met terugwerkende kracht. Op diverse netwerken stonden klachten van ouders van wie de kinderen niet meer online konden. Het account weer activeren is alleen mogelijk als er met een paspoort wordt aangetoond dat het kind echt 13 jaar of ouder is.

Op onder andere Twitter waren klachten te lezen van ouders die te maken kregen met een geblokkeerd profiel van zoon of dochter. De hashtag #StopTheBirthdayBans werd populair. Onder dit trefwoord werd geklaagd over het besluit om op basis van de ooit ingevoerde geboortedag profielen te verbannen.

De meeste ouders reageerden verbolgen op het besluit. Iets afpakken wat lang oogluikend werd toegestaan, werd de netwerken niet in dank afgenomen. „Mijn kind kan niet meer zonder”, viel te lezen over het gebruik van Instagram. Of: „heel zuur dat mijn kind niet meer mag communiceren met familieleden. Hoe leg ik uit dat zijn oudere zusje dit nog wel mag?”

Een veelgehoorde redenatie van ouders is dat ze geen bedrijf nodig hebben om regels te stellen. „De verantwoordelijkheid ligt bij ouders, niet bij Facebook of Instagram.”

Gevaren

Onder andere de Stichting Mediawijzer en het Bureau Jeugd & Media wijzen op de gevaren van sociale media voor jonge kinderen. Zo is er veel te zien wat niet voor kinderogen geschikt is. De privacy is in het geding, en er bestaat het gevaar van beïnvloeding door gepersonaliseerde advertenties. Ook kan er een ongezonde drang ontstaan om zo veel mogelijk likes en reacties te krijgen, met een veel te langdurige tijdsbesteding en wellicht verslaving tot gevolg. Daarnaast is het uiteraard oppassen voor digitale kinderlokkers, betogen de organisaties.

Alle volgers kwijt

Tom de Nooijer is een bekendheid op Twitter. Het jongste raadslid van Nederland, hij moest wachten tot zijn achttiende verjaardag om geïnstalleerd te kunnen worden als SGP-raadslid in Oldebroek, had 1200 volgers. Op Twitter was hij er ook vroeg bij. Al voor zijn dertiende verjaardag had hij een profiel. Zijn echte leeftijd kon hij destijds niet invullen, omdat hij te jong was voor het medium. Daarom smokkelde hij er een paar jaar bij.

Afgelopen mei vulde De Nooijer zijn echte leeftijd in. Een directe blokkade was het gevolg. Want, zo redeneerde Twitter, dan was Tom zes jaar geleden nog niet oud genoeg voor een profiel.

De Nooijer vroeg Twitter om clementie, maar dat mocht niet baten. Ook het meesturen van zijn ID-kaart hielp niet. Per mail werd hem te kennen gegeven dat hij tegen de regels had gehandeld. Op een nieuw account legde Tom in een filmpje uit wat er met zijn oude profiel was gebeurd. In één klap was hij 1200 volgers kwijt. „Twitter is het belangrijkste medium om mijn standpunten uit te dragen.”

De Nooijer noemt het verwijderen van zijn account jammer. Maar hij is er ook nuchter onder. „Een nieuw account aanmaken dan maar.” Inmiddels heeft hij een nieuw profiel, met 735 volgers.