Dat betoogt de Amerikaanse journalist Ian Johnson deze maand in China Heute, een Duitstalig opinieblad. Volgens hem is de overheid niet per definitie anti-christelijk of anti-islam, maar is er in China sprake van een discussie over de toekomst van het land.

Als het gaat om China is de beeldvorming dat het land communistisch en dus atheïstisch is, en dat allerlei religieuze groepen vervolgd worden, zegt Johnson. En dat beeld klopt ook, aldus de journalist die al sinds 1994 in China komt. Volgens hem is de vervolging van onder meer christenen beduidend toegenomen sinds het aantreden van president Xi Jingping in 2013.

Opleving

De focus op vervolging kan er echter toe leiden dat onderbelicht blijft hoezeer in China sprake is van een opleving van religiositeit, aldus Johnson. Naar schatting zijn zo’n 300 miljoen mensen die voorheen niet actief een godsdienst aanhingen, tegenwoordig religieus actief. Volgens hem kan het niemand in China de afgelopen jaren zijn ontgaan dat religie terug is in de samenleving: kerken en gebedshuizen schoten bijna als paddenstoelen uit de grond.

Ondanks de stroom van berichten over het verwijderen van kruisen van kerken, het sluiten of zelfs slopen van kerken en het verbranden van Bijbels (zie kader), lijkt er geen sprake van een landelijke, gecoördineerde actie tegen het christendom, meent Johson. Hij spreekt van een „niet-lineaire beweging”, waarin grote verschillen zichtbaar worden in hoe lokale overheden opereren. „Ondertussen keren het geloof en religieuze waarden terug in het centrum van een nationale discussie over hoe het Chinese leven eruit moet zien.”

Wat zit er achter de opleving van religie in China? Johnson sprak een evangelische voorganger die hem vertelde: „We dachten dat we niet gelukkig waren omdat we arm waren. Maar nu zijn velen van ons niet meer arm en toch voelen ze zich nog steeds ongelukkig.” Mensen zoeken naar zingeving, concludeert de Chinakenner. Hij noemt het opvallend dat die zoektocht zich aftekent dwars door het zogeheten Chinese hartland, het meest ontwikkelde deel van het land.

Dat gewone Chinezen voor antwoorden op vragen rond de zin van het leven en de toekomst van het land te rade gaan bij een godsdienst, is een nieuwe ontwikkeling, aldus Johnson. In een halve eeuw tijd is China sterk gemoderniseerd. Een groot deel van de bevolking is van het platteland naar de stad getrokken. En in die situatie zoeken mensen houvast.

Verloren conflicten

In de 19e eeuw verloor China diverse gewapende conflicten met Westerse landen. Nieuwe machthebbers zetten een radicale koers in waarbij godsdiensten geen rol meer konden spelen, omdat de oude machtsstructuren –die met de volksreligie verweven waren– niet in staat gebleken waren om China te beschermen.

Na de dood van Mao Zedong in 1976 kwam weer ruimte voor godsdienst in de Chinese samenleving. Geleidelijk ging de Chinese overheid het belang van traditionele religies, zoals het boeddhisme, benadrukken. Een keerpunt was de aardbeving in Sichuan, in 2008. Daarbij vielen 69.000 doden. Vanuit het hele land kwam hulp op gang, buiten de regering om, die zich daardoor in z’n hemd voelde staan. Bovendien ontstond kritiek op de overheid die scholen in het getroffen gebied niet aardbevingsbestendig had gebouwd.

De acties tegen onder meer christelijke kerken moeten daarom in het licht worden gezien van de geschiedenis, betoogt Johnson. China is niet per se antichristelijk, maar gericht op het behoud van de Chinese eenheidsstaat. Voor de toekomst is het daarom de vraag of religie een stabiliserende factor in het land is, zoals religie dat traditioneel was in China tot ver in de 19e eeuw, of dat de Chinese overheid een ongemakkelijke relatie met godsdienst blijft houden.

Bijbels verbrand

In China is door de Communistische Partij een Bijbelverbranding georganiseerd. Dat beweert Bob Fu, voorman van de Amerikaanse organisatie China Aid. Fu deelde donderdag via Twitter een video waarop te zien zou zijn dat Bijbels worden verbrand.

Het verbranden van Bijbels door de overheid of vertegenwoordigers van de Chinese Communistische Partij is volgens Fu niet meer voorgekomen sinds de dictatuur van Mao Zedong in de jaren zestig van de vorige eeuw. Fu, die zelf zo’n twintig jaar geleden vanuit China naar de Verenigde Staten vluchtte, stelt dat de Bijbelverbranding de groei van het christendom niet zal temperen.